Öksürük solunum sistemine giren toz, yabancı maddeler ve mikropları dışarıya atmak için vücudun kullandığı gerekli ve normal bir reflekstir. Ancak öksürük sıklaşır, öksürükle birlikte hırıltı, balgam ve ateş meydana gelirse o zaman öksürüğün bir hastalık bulgusu olduğu düşünülmelidir. Öksürük refleksini ortaya çıkaran sinir uçları vücudun çeşitli yerlerinde (dış kulak yolunda, solunum sisteminde, karın boşluğunun içerisinde) bulunur. Dolayısıyla öksürük sadece solunum sisteminin refleksi değil kulak enfeksiyonu gibi başka hastalıklarında belirtisi olabilir. Öksürüğün 3-4 haftadan uzun sürmesine kronik öksürük adı verilir.
Bebeklerde solunum sisteminin doğuştan yapısal bozukluğu;
Bebekler doğduğu günden itibaren veya yenidoğan devresinde öksürük sürekli olarak devam ediyorsa bu durum solunum sisteminin doğuştan meydana gelmiş olan yapısal bozukluğuna işaret edebilir.
Bu tabloda;
* Yemek borusu ile nefes borusu arasında bir kaçak olduğu,
* Bebeğin nefes borusunun dar olduğu,
* Nefes borusunun içerisinde kazayağı gibi bir zar olduğu,
* Nefes borusu içinde kılcal damarlardan meydana gelmiş bir ur gibi bozukluklar olduğu düşünülebilir.
Solunum sisteminin doğuştan yapısal bozukluğunda, bebeğin doğduğu günden itibaren sürekli şikayetleri vardır ve bu şikayetler arada durup tekrar ortaya çıkmaz, süreklilik arz eder. Şikayetleri sürekli olan bebeklerde akciğer filmi çekerek, nefes borusunu çeşitli görüntüleme yöntemleri ile izleyerek ve bronkoskopi yaparak teşhis koymak mümkün olabilir.
Reaktif havayolu hastalığı mı yoksa astım mı?
Bebek eğer erken doğmuşsa ya da sezaryen bebeğiyse, ailesinde alerji varsa, doğumdan hemen sonra yoğun bakımda solunum problemi ile tedavi görmüşse bu bebeklerin nefes borularında “reaktif havayolu hastalığı” dediğimiz aşırı duyarlı nefes borusu tablosu daha sonraki aylarda ortaya çıkar. Bu tablo tamamen astım veya alerjik bronşit tablosunu taklit eder. Bebekte sık ve kuru öksürükler, özellikle gece uyandıran öksürük, köpük köpük beyaz balgam çıkartma veya balgam kusma şeklinde belirtiler verir. Yine göğüsten gelen ince ıslık sesleri, özellikle gün içerisinde farklı zamanlarda ortaya çıkıp kaybolan hırıltılar görülebilir.
Bebeklerde kronik öksürük bir enfeksiyon ile beraber değilse ve ailede alerji varsa alerjik bir öksürük olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Alerjik solunum yolu hastalıklarının ilk belirtileri kuru - kesik öksürük nöbetleri, özellikle sabaha karşı uyandıran öksürükler ve öksürük krizleri halinde karşımıza çıkabilir.
RSV bronşioliti veya enfeksiyonlar bebeklerde öksürük nedeni olabilir!
Virüs kaynaklı enfeksiyonlar, burun ve boğaz akıntıları şeklinde belirtiler ile kendini gösterebilir. RSV bronşioliti dediğimiz bir başka tabloda ise nefes darlığı, hırıltı, oksijen ihtiyacı gibi ağır semptomlar vardır. Bu bebekler daha sonra nefes borularında hassasiyet oluştuğu için alerjik bronşit belirtileri göstermeye devam edebilirler. Üstelik bu belirtiler üç yıla kadar da sürebilir.
Bebeklerde öksürük ile gastro özefageal reflü ilişkisi;
Gastro özefageal reflü yemek borusu ile mide arasındaki sfinkter(mide kapağı) yeterince gelişemediği için bebeklerde sık görülen bir durumdur ve hastalık olarak değerlendirilmez. Bebekte kronik öksürük ile birlikte bu kaçağın olma ihtimalide artar. Dolayısıyla reflü bebeklerde solunum problemlerinin çoğuna eşlik eden bir durumdur. Nadiren de olsa tek başına gastro özefageal reflü nedeni ile akciğere kaçan mide asiti ve yiyecekler solunum problemleri meydana getirebilir.
Bebeklerde kronik öksürüğün bir başka önemli nedeni sigaradır
Bebeğin anne karnındayken sigara dumanına maruz kalmış olması, doğumdan sonra evde yaşayanların anne ve bebeği sigara dumanına maruz bırakması kronik öksürüğün en sık görülen nedenlerinden biridir. Anne hamilelikte ve bebeğini emzirirken kesinlikle sigara içmemelidir. Aynı evi paylaşan bireylerin evin başka odasında dahi sigara içmeleri bebeği olumsuz etkileyecektir. Bebeğin yakınlarının sigara içtikten sonra ellerinde, yüzünde, saçlarında ve giysilerinde sigara kokusu varken bebeği kucağa alması sakıncalıdır.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Prof. Dr. Elif Dağlı