“Uykunun süresinden çok kaliteli olması önemlidir” diyen Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Yard. Doç. Dr. Meral Saraçel Benbiçaço, çocuk ve bebeklerde kaliteli uyku için ebeveynlere önemli önerilerde bulundu.
Uyku sırasında büyüme ve melatonin hormonu en sağlıklı şekilde salgılandığından, uyku düzenli ve kaliteli olmalıdır. Uyku problemleri, bebek ve çocukları erişkinlerden daha çok etkiler. Büyümenin yanında iştah da etkilenir, istenmeyen davranış biçimleri gelişir ve bağışıklıkları etkilendiğinden çocuklar sık hastalanırlar. Oysa bilmeden yapılan basit hatalar ortadan kaldırıldığında, çocuklarımız, ruh ve beden sağlığı açısından sorunsuz olarak büyüyecektir.
Bebek ve çocukların uyku süresi ne olmalı?

Bebeklerde uyku ihtiyacı daha fazlayken, çocuklarda yaş arttıkça uyku süresi azalır. Bebeklerde uyku ihtiyacı 14 - 16 saat olup her geçen giderek azalır. İkinci aydan itibaren gündüz uyanık kaldıkları süre uzar, gece ve gündüz kavramı oluşur, gündüz uyanık kaldıkları süre giderek azalır. Böylece dış ortamdan gelen uyarılar zeka gelişimlerini de etkiler. Çocuklarda ortalama 8- 10 saat uyku yeterlidir.
Bedenimizin her fonksiyonunun kalıtımla önceden planlanmış kendine özgü bir çalışma ritmi vardır. Bunun en önemlisi, aydınlık-karanlık döngüsüne uyum sağlamamıza yarayan, uyku ve uyanıklık döngüsüdür. “Biyolojik Saat” dediğimiz bu döngü, 24 saat boyunca, ışık, beden ısısı gibi faktörlerden kolayca etkilenir. Aynı zamanda hormon salınımını, hücre yenilenmesini, beden ısısını, iştah durumumuzu, fiziksel- zihinsel anlamda zindeliğimizi ve uykumuzun kalitesini etkiler.
Uyku sırasında büyüme hormonu ve melatonin en sağlıklı şekilde salgılanır. Beynimizin salgıladığı melatonin hormonu, hava karardıktan sonra üretilir. Melatonin günlük ve mevsimlik ışık değişimlerine göre uyku - uyanıklık ritmini ayarlayan bir hormondur. Geceleri bu hormonun artmasıyla uyuma isteği ortaya çıkar. Sabaha karşı hormon salgısının durması, uykunun hafiflemesine neden olur. Belirli bağışıklık hücreleri uyku sırasında artış gösterir, bu nedenle gece, onarım ve iyileşme açısından en mükemmel zamandır. Büyüme hormonunun bütün doku ve organlara genel bir etkisi vardır. Çocuklar için çok önemli bir hormondur. Ayrıca bağışıklık sistemini de destekler. Yaş ilerledikçe büyüme hormonu düzeyi düşer.
Kalitesiz uyku okul başarısını etkiler

Yeterince uyumamak beyni olumsuz etkiler. İnsanın yetersiz uyumasıyla zihinsel güç kaybı arasında yakın ilişki olduğu, uykusuz kalan insanların zihinsel çalışmalarının tamamen durduğu ve konsantrasyon bozukluklarının görüldüğü kanıtlanmıştır. Uykusuz bir kişi, günlük yaşantısında pek çok sıkıntıyla karşılaşır; unutkan olur, sinirlilik artar, dikkatini toparlayamaz, huzursuzluk duyar. O nedenle okul çocukları için kaliteli bir uyku son derece önemlidir çünkü uykunun kalitesizliği çocuğun okul başarısını etkiler.
Çocuklarda kaliteli uyku için dikkat edilmesi gerekenler

Odanın sıcaklığı ve nem oranı uygun olmalı: Kaliteli bir uyku için oda sıcaklığı da son derece çok önemlidir. Özellikle kışın “Bebek/çocuk üşür ve sıcak tutulmalıdır” gibi yerleşik düşüncelerin etkisiyle, oda sıcaklığı yüksek tutulur ve bebekler çok giydirilerek uyutulur. Uyku problemlerinin en büyük nedeni de budur.
Bebekler/çocuklar, üstünü açmaya karşı iyi giydirilmiş bile olsalar, soludukları odanın ısısı ve nemi yeterli olmalıdır. İyi bir uyku için; 18 - 20 derece ısı ve % 30 - 50 arasında nemi olan bir oda idealdir. Odayı nemlendirmek için radyatör üstüne su kabı koymak yeterli değildir. Oda çok kuru ise buhar vererek odayı nemlendiren aletler uygundur. Ancak nem alerjisi olan veya gerçekten üşüyen bebek/çocuklarda da uyku problemi olacağı unutulmamalıdır.
Uygun ortam ve uygun yatak seçilmeli: Kaliteli uyku için uyuduğumuz ortam ve yatak son derece önemlidir. Yatak orta sert, ortam ise temiz kokulu ve gürültüden yalıtılmış olmalıdır. Serin bir odada uyumak ve uyku öncesi ılık bir duş almak, uykuya kolay dalmayı aynı zamanda derin uyumayı kolaylaştırır. İyi havalanmış, karanlık ve sessiz bir oda da kaliteli uyku için gereklidir.
Yatmadan önce yorucu aktiviteler yapılmamalı: Uykusu gelmeden çok önce yatırılan ve uyumaya zorlanan çocuklarda, bir süre sonra uyumaya ve yatağına yatmaya karşı direnç oluşacaktır. Uyku saatlerine dikkat edilerek çocuğu her gün aynı saatte yatırmak, biyolojik saatin oluşmasında etkilidir. Yatmadan önce çocukların aşırı bedensel aktivite yapması, bedensel veya zeka oyunları oynaması, çikolata yemesi, vitamin alması, meyve suları gibi içecekler içmesi uykuyu kaçıran nedenlerdir.
Gereksiz beslenmeden kaçınılmalı: Bebekler altı aya kadar sadece burunlarından nefes aldıkları için sıcak odada burunları kuruyup tıkanır. Rahat nefes alamadıkları için sık uyanır ve hava yutmalarına bağlı gaz sancısı olur. Ağlayarak uyandıklarında aç düşüncesiyle gereksiz beslenirler ve bu da uyku problemine yol açar. İyi uyuyamayan bebek, gündüz daha çok uyumaya başlar ve gecesini gündüzüne karıştırmış olur.