Araştırmalar ülkemizde son yıllarda 10-11 yaşlarında alkol ve uyuşturucu madde kullanmaya başlayan çocuklar olduğunu gösteriyor
Prof. Dr. Aysel Ekşi’nin ‘Ben Hasta Değilim’ adlı kitabının genişletilmiş ve güncellenmiş yeni baskısında Prof. Dr. Özcan Köknel’in hazırladığı ‘Çocukluk ve Gençlik Çağında Alkol ve Madde Bağımlılığı’ adlı bölümde sorun tüm boyutlarıyla inceleniyor.
Genel olarak alkol ve madde kullanımına gençlik çağında başlandığı ve yıllar içinde geliştiğinin belirtildiği bölümde “Gençler neden alkol ve madde kullanıyor?” sorusunun yanıtları aranıyor.
Ailenin, yakın ve uzak çevrenin, bütün toplumsal kurum ve kuruluşların amacının, gencin alkol ve yabancı madde altkültürüyle bağlantı kurmasını, ilişkiye girmesini önlemek olmasının gerekliliği vurgulanıyor. Kitapta gençlerdeki bağımlı olma riskinde aile yapısının belirleyici olduğuna işaret ediliyor.
Alkol ve uyuşturucu madde kullanımının 8 nedeni
1. Alkol ve madde kullanmaya yatkın kişilik yapısı. Genç, dışlayan, olumsuz aile ve çevre ortamının etkisiyle alkol ve madde altkültürünün içine düşer. Böylece içinde yaşadığı ortamda bulamadığı kimliği bulur.
2. Genç, endişe, kaygı ve korkuyu giderecek gereksinimlerine doyum sağlayan ortamı bulamazsa bunu altkültürler içinde aramaya başlar.
3. Genç, endişe, kaygı ve gerçeklerden kaçmak için başka savunma düzenlerini kullanır.
4. Grup içine giren genç, başkalarıyla birlikte olmanın verdiği anlayış, dayanışma, güven, paylaşma duyguları içinde, birbirinden farklı ve çeşitli öğrenme süreçleriyle, farkında olarak ya da olmadan, alkol ve madde altkültürünün etkisi altına girer.
5. Grupta kalabilmek için, grubun ortak amaçlarını ve kurallarını benimsemeye başlar.
6. Genç, alkol ve madde kullanımını bir saygınlık simgesi olarak görür.
7. İçinde bulunduğu alkol ve madde altkültürünün etkisi altında, rahatlamak, mutlu olmak amacıyla bunları almaya başlar.
8. Alkol ve madde kullanımıyla aile, ev, iş ilişkileri bozulur. Teselliyi alkol ve maddede arar.
Madde kullanan çocuğun aile özellikleri
* Annenin ya da babanın ya da her ikisinin alkol ve madde bağımlısı olması.
* Anne babanın ayrı olduğu, boşanmış ya da parçalanmış aileler.
* Evde annenin ya da babanın egemen olduğu ve diğerinin çok silik kaldığı anne ya da baba merkezli aileler.
* Anne babanın sürekli olarak çatıştığı, tartıştığı, kavga ettiği aileler.
* Zengin çevrede yaşayan orta halli aileler.
* Çocuğa ve gence ilgi ve sevgi vereceğine, sadece maddi doyum sağlayan, onların istediğini hemen yerine getiren, cebine bol para koyan, araba alan, her türlü serüvenine göz yuman aileler.
Sorunlu ya da ideal aile tipleri
* Bilgili, ilgili: Aile çocuğun ve gencin kimliğine, kişiliğine değer verir. Yaşına, zekasına, becerisine göre ilgi gösterir. Duygularını, düşüncelerini, sorunlarını, anlayışla dinler, paylaşır, çözüm arar. Belirli sınırlar içinde özgür davranmasına, sorumluluk almasına olanak tanır. Başarıları ödüllendirir. Başarısız ve sorumsuz davranışların nedenlerini arar. Gerekirse nedenleri açıklayarak fiziksel olmayan cezalar verir.
* Sert ve sıkı: Çocuğun ve gencin kimliğine, kişiliğine değer vermez. Hatalı gördükleri davranışlar için hiçbir açıklama yapmadan fiziksel ya da psikolojik cezalandırma yoluna giderler. Çocuk ve genç ‘şımarmasın’, ‘yüz bulmasın’ diye doğru, güzel, davranışlarını ödüllendirmez, görmezlikten gelirler. Özgür davranış-lara olanak tanınmaz. Ya hiç sorum-luluk verilmez ya da gereğinden fazla sorumlulukla çocuk, genç ezilir.
* Gevşek: Çocuğun, gencin değer sisteminin gelişmesini, oluşmasını engeller. Çocuğun, gencin yaşı, zekası, becerisi dikkate alınmadan ‘hoşgörü’ arkasında, aşırı bilgisiz ve ilgisiz yaklaşım biçimi vardır. Çocuğun, gencin davranışları denetlenmez, engellenmez. Yemek, içmek, okula gitmek, ders çalışmak gibi davranışlar bile ödün verme ya da ödül karşılığı yaptırılır. Çocuğun ve gencin olabildiğince özgür davranış olanağına sahip olmasına karşın sorumluluk alması, taşıması söz konusu değildir.
* Tutarsız: Çocukta, gençte değer çatışmasına yol açar. Başta anne baba olmak üzere, aile bireyleri çocuğa veya gence farklı davranışlarda bulunurlar. Birinin hoşgörüyle karşıladığı durumu öbürü cezalandırır. Birinin “Evet, olur” dediğine öbürü “Hayır, olmaz” der.
* Dışlayan, ihmal eden: Çocuğun, gencin kimliğine, kişiliğine değer vermez. Onun için ilgili, güvenli ilişki ve iletişim biçimi sağlayamaz. Bu nedenle onu dışlar, ihmal eder, yok sayar. Genel olarak bilgili ve ilgili aile tipi dışındaki ailelerde çocuğun, gencin değerler sistemi sağlıklı gelişmez. Bilgili, ilgili aile tipi dışında kalan ailelerde gelişen çocukların, gençlerin alkol ve madde bağımlısı olma olasılığı yüksektir.