Ergenlik çocukların çok hızlı büyümeye başladıkları, metabolizmalarının hızlandığı, dolayısıyla kalori ihtiyaçlarının ve iştahlarının arttığı bir dönemdir, ancak bu dönemde edinilen yanlış beslenme alışkanlıkları birçok ciddi sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Bu önemli konuyu uzman diyetisyen Fatmagül Yılmaz Öztürkile tartıştık.
Fatmagül hanım ergenlik ne zaman başlıyor, bu dönemde çocuklarda nasıl bir büyüme gerçekleşiyor?
Çocuklarda ergenlik dönemine gelindiğinde büyüme ve gelişme hızları farklılaşır. Bu dönem kızlarda 11- 12 yaşlarında, erkeklerde 11- 14 yaşlarında başlar. Boyda büyüme kızlarda 16- 18 yaş, erkeklerde 18- 20 yaşa kadar devam eder. Nadiren 22 yaşına kadar devam eden olgular vardır. Kızların erken adet görmesi boyda uzamanın duraksaması yönde bir etki gösterebiliyor.
Ergenlik döneminde gelişme için önemli ana gıda grubu nedir?
Gelişimin iyi olması için; beslenme düzeyinin iyi olması ve spor yapmak güçlü bir kemik yapısına sahip olmayı sağlar. Bu noktada günlük beslenmemizde kalsiyumun tüketimi önem kazanır. En iyi kaynağı süt, yoğurt ve peynirdir. Bunun dışında yeşil yapraklı sebzeler, pekmez, fındık, fıstık, susam, kuru baklagiller, kivi ve kuru meyvelerdir.
Bunun dışında diyetteki posanın çokluğu- yalnız çokluktan kasıt aşırıya kaçılmasıdır- fazla protein tüketimi kalsiyum emilimini güçleştirdiği için dikkat edilmelidir. Kalsiyum 25 yaşına kadar depo edilir. Bu yaştan sonra depolarımızı doldurabilmek gibi bir şansımız yoktur. İleriki yaşlarda problem yaşamak için bu dönemde temeller iyi atılmalıdır.
Ergenlikteki yanlış beslenme şekillerinden bahseder misiniz?
Ergen aileden bağısız olarak daha çok dışarıda vakit geçirmekte ve beslenme şekilleri de daha çok ayaküstü beslenme tabir ettiğimiz fast food beslenmedir. Bunun beraberinde kilo sorunları, kolesterol düzeyinde artışlar oluşmakta ve günümüzde artık bu yaş grubunda bile kalp hastalıkları oluşmaktadır. Büyüme ve gelişme hızlarındaki artış nedeni ile bu dönemde daha fazla enerjiye ihtiyaç duyulur ki bunu da daha çok mevsimine uygun sebze ve meyvelerden karşılamak daha sağlıklıdır.
Ergenliğe girmiş genç kızlarda daha çok ne gibi sorunlarla karşılaşıyorsunuz
Genç kızların adet görme sürecinin başlaması ile birlikte eskiye oranla günlük demir mineraline olan ihtiyaç artar. Demir ihtiyacı açısından organ etleri, kırmızı et, yumurta, kuru baklagiller, koyu yeşil yapraklı sebzeler sayılabilir. Demirin emilimini artırmak için bu besinler alınırken yanında mutlaka C vitamini içeren yeşil salata, domates, yeşilbiber vb. besinleri tüketmek daha faydalı olacaktır.
Büyüdüğünü ispatlamak için evde kahvaltı çoğu zaman reddedilir. Bazen genç kızlarımız bir öğün atlamanın kilo vermelerine etki edeceğini düşünerek de bu eylemi gerçekleştirebilmekteler. Oysa bu onları daha çok alabilme risklerini artırır.
Özellikle genç kızlarımızda yaşanan yeme davranışı bozukluklarına yine bu dönemde rastlıyoruz. Bu da cinsel kimlik kazanmak istememek, genetik eğilim ya da zayıflığın moda olması ile oluşur; Anoreksiya veya Bulimiya Nevroza şeklinde tanımlanır. Anoreksiya Nevroza; kişinin iştahı vardır. Ama bilinçli olarak yemek yemeyi engelliyordur. Bulimiya Nevroza da diğerinin tam tersi olarak kişi çok yer ama daha sonra pişmanlık duygusu, kilo alma korkusu ile kusar. Son yıllarda 10- 13’lü yaşlarda artık bu problemlere rastlıyoruz. Bunu için Diyetisyen ve Psikolog iş birliği ile tedavi mümkündür.
Kabaca olması gereken ağırlık= yaş x 2+8 olarak hesaplanır.
Ergenlik döneminde kalori ihtiyacı nasıl?
Adölesan(ergenlik) döneminde günlük beslenmede 2100- 2700 kalorilere kadar çıkılabilir.
Bu dönem çocuklarda da kilo problemi varsa diyete başlamadan önce sağlıklı beslenmeyi öğreterek kilo alımını durdurmak ilk hedeftir. Bu arada boy uzayacağı için kilo boya gider. Diyete başlanırsa da günlük 1200 kalorinin altına kesinlikle inilmemelidir. Aksi takdirde büyüme ve gelişmede duraksama ve sağlık sorunları ortaya çıkabileceği gibi, düşük kalori aldığında daha çok yağ yerine kas kaybı ile metabolizması düşecek ve verilen kilo korunamayıp geri alındığında bir süre sonra tekrar diyete başlamak istediğinde metabolizmayı toparlamak sorun olacaktır.
Bu yaş grubundaki gençler için sağlıklı beslenme önerileriniz nelerdir?

• Kahvaltı etme alışkanlığını mutlaka kazandırınız.
• Kahvaltı ağırlıklı bir öğün olabilir.
• Su içme alışkanlığını kazandırınız,
• Kolalı içecekler, meşrubat, hazır meyve sularından uzak tutunuz,
• Çok iyi çiğnemeyi öğretiniz,
• Çocuğunuzun duyularına dikkat edin doydum diyorsa yemesi için zorlamayın. Gelişme çağında boş verin yesin diye düşünmeyin, kilolu olması sağlıklı olduğu anlamına gelmez.
• Her hangi bir spor dalına yönelmesini destekleyin; bu gelişimini olumlu etkiler.
• Televizyon ya da bilgisayar karşısında yemek yemesine izin vermeyiniz.
• Öğle yemeklerini düzenli yemesi için okul yemeğine yazdırın ve bu yemeklerde okul idaresine önerilerde bulunun, hatta diyetisyen gözetiminde bir yemekhane isteyebilirsiniz.
• Çocuğunuza belli alışkanlıklar kazandırırken bunu yasaklarla yapmayın neden ve niçinlerini onlarla paylaşın.
• Tabağında kalan yemeği bitirmesi için baskı yapmayın, bir sonraki sefer daha az almasını sağlayın ya da önce daha önce tabağında kalan besini bitirterek başlayınız.
• Aralarda meyve tüketmelerini destekleyin.
• Hangi yaş döneminde olursa olsun yemeği ödül ya da ceza olarak göstermeyiniz.