"Belge bırakarak, üretilen değerleri yaygınlaştırarak, üretirken öğrenerek ve öğreterek, somut ve somut olmayan doğal, tarihsel, kültürel varlıkların kalıcılığını ve sürekliliğini dikkate alarak, ülkeyi dünyanın gündemine taşımayı, dün olduğu gibi bugün de ana hedeflerden biri olarak görüyoruz." Prof. Dr. Metin Sözen
Kurulduğu günden bugüne ÇEKÜL Vakfı yaptığı çalışmaları ve bağlı kaldığı ilkeleri kamuoyu ile paylaşmak amacıyla çeşitli yayınlar yapıyor ve etkinlikler düzenliyor.
Çalışmalardan edinilen deneyim ve birikimi belgeye dönüştürerek geleceğe kalmasını sağlamak için çaba gösteriyor. Bu kapsamda yapılan çalışmalarda, Anadolu kentleriyle ilgili yapılan belgelemeler, belgesel filmler, kentsel ve kırsal yörelerde yapılan fotoğraf ve kamera çekimleri de arşivlerde yer alıyor. Yayın ve tanıtım etkinlikleri kamuoyunu bilinçlendirmenin yanı sıra, koruma politikalarının oluşmasında ve uygulanmasında etkin rol üstlenen kamu kurumları ile yerel yönetimlerin de yararlanacağı kaynaklar olarak önem taşıyor.








ÇEKÜL ve Örgütlenme

ÇEKÜL, Anadolu kentlerinde gerçekleştirdiği çalışmalarda, yerinde korumanın gerekliliğine dikkat çeken, model sunan ya da geliştiren, eşgüdümü sağlayan, eğitim ve danışmanlık veren çalışmalar yapar. Tüm çalışmalarda yerel halkın varlığını temel alan ÇEKÜL, bireylerin kendi sorunlarına sahip çıkarak örgütlenmelerini ve kendi çözümlerini üretmelerini amaçlar.







Havza Birlikleri


Tarih boyunca akarsu boylarında gelişen kentler, bulundukları havzada aynı hayat kaynağından beslenmiş, benzer bir kültür yaratmışlar. Ortak bir coğrafyada, ortak çevresel, tarihsel, toplumsal ve kültürel özelliklere dayalı kimlikler kazanmışlardır. ÇEKÜL’ün Kendini Koruyan Kentler projesinin ardından hayata geçirdiği havza birlikleri, havzalardaki küçüklü büyüklü yerleşmelerin, ortak doğal ve kültürel özellikler çerçevesinde bir araya gelerek kalkınma için güç birliği yapmasını öngörüyor.
Havza birliklerinin amacı; doğal ve kültürel birikimler konusunda yerel inisiyatiflerin ve yerel yönetimlerin harekete geçmesini sağlamak, belirlenen öncelikler doğrultusunda ‘süreklilik’ ve yeni ‘dayanışma’ ortamları yaratılarak planlama ve koordinasyonu gerçekleştirmek, havzaya özgü değerleri ve gelenekleri de ekonomiye kazandırmak, doğal-tarihsel-kültürel değerlerin korunmasına bağlı kalkınma modelini tüm havzaya yaymak olarak özetlenebilir. Havza birliklerine yönelik ilk adımlar, Antalya’nın Akseki-İbradı yöresinde atıldı. Yine Antalya’nın Elmalı-Kaş-Finike Havzası’nda bir dizi çalışma gerçekleştirildi.
Bu deneyimler ışığında hayata geçirilen havza birlikleri ise şunlar: Küçük Menderes Havzası Koruma Birliği ÇEKÜL Batı Anadolu Bölge Koordinatörü tarafından yürütülen ve Kasım 2000’de çalışmaya başlayan Birlik, havza boyutunda doğal ve kültürel varlıkların envanterini çıkarmayı ve bu verilere dayanarak bütüncül bir koruma ve geliştirme projesi oluşturmayı amaçlıyor. İzmir Valiliği, yöre belediyeleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Orman Bölge Başmüdürlüğü’nün teknik, İzmir Valiliği ve İçişleri Bakanlığı’nın mali desteğiyle yürütülüyor ve Küçük Menderes Havzası’nda Ödemiş, Birgi, Beydağ, Kiraz, Tire, Konaklı, Bademli, Ovakent, Bozdağ, Gölcük, Selçuk ve Şirince gibi yerleşmeleri kapsıyor. Birliğin çalışmaları Birgi’de bulunan ÇEKÜL Çevre ve Kültür Evi’nde oluşturulan Küçük Menderes Araştırmaları Merkezi (KÜMAR) aracılığıyla yürütülüyor.
Kelkit Havzası Kalkınma Birliği Erzincan, Giresun, Gümüşhane, Sivas ve Tokat valilikleri, 16 ilçe ve bağlı belediyeler, Sivas Cumhuriyet ve Tokat Gaziosmanpaşa Üniversiteleri ile yerel sivil toplum örgütleri, ÇEKÜL Vakfı’nın önderliğinde bir araya gelerek 2003 yılında Kelkit Havzası Kalkınma Birliği’ni kurdular. Gazi Osman Paşa ve Cumhuriyet Üniversitelerinin katkılarıyla havza kaynaklarının ayrıntılı araştırılmasının ardından ekonomi, kültür, orman, tarım, eğitim, sağlık, turizm alanlarında somut sonuçlara ulaşan projeler gerçekleştirildi. Güneydoğu Anadolu Kültürel Miras ve Turizm Kalkınma Birliği 2003 yılında, GAP Bölgesel Kalkınma İdaresi ile birlikte, liderliğini ÇEKÜL Vakfı’nın üstlendiği bir konsorsiyum bünyesinde yönetilen bir program hayata geçirildi. Avrupa Birliği fonlarıyla hayata geçen 30 kadar kültürel miras projesinin uygulanması ve yönetilmesinde yerel ortaklara destek verildi.
2006 yılında Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak’ı kapsayan Güneydoğu Anadolu Kültürel Miras ve Turizm Kalkınma Birliği kuruldu. Yeni birlikler Uşak, Aydın, Denizli illerini içine alan Büyük Menderes Havzası Çevre Koruma Birliği Şubat 2008’de; Kocaeli, Sakarya, Bolu, Düzce, Karabük, Kastamonu, Zonguldak ve Bartın’ı kapsayan Batı Karadeniz Kalkınma Birliği (BAKAB) ise 2009’un ilk aylarında havza birlikleri arasına katıldılar. Yukarı Çoruh, Arpaçay havzalarında, Yukarı Fırat ile Kızılırmak-Tohma-Göksu-Ergene ırmaklarının etki alanlarında ve Çanakkale’de yeni birliklerin kuruluş çalışmaları sürüyor.







Tarihi Kentler Birliği

Tarihi Kentler Birliği / TKB 2000 yılında, 52 kent ile yola çıktı. Öncelikle tarihi ve doğal çevre korumasına yerel yönetim politikalarında ağırlık veren; kent kültürünü, sivil toplum katılımını ve toplumsal duyarlılığı geliştirme çabası içindeki kentlerin kabul edildiği birliğin üye sayısı 300’ü aştı. ÇEKÜL Vakfı’nın kuruluşuna önayak olduğu ve sekretaryasını yürüttüğü Tarihi Kentler Birliği’nin üyeleri, yıl boyunca farklı kentlerde düzenlenen iki buluşma ve dört seminerde bir araya geliyorlar.
ÇEKÜL’ün konularını belirlediği ve organizasyonunu yaptığı bu seminerlerin amaçlarından biri üye kent belediyelerinde görev alan, özellikle doğal ve kültürel çevre alanlarında çalışan uzmanların yeni bir bakış açısı kazanmalarını sağlamak. Seminerler ayrıca sivil toplum kuruluşlarından yerel yönetimlere toplumun farklı kesimlerinin kentle ilgili deneyimlerini paylaştığı, verimli tartışmalar yaptığı bir platform olması açısından da önem taşıyor.
Organizasyonun bir günü kent gezilerine ayrılıyor; seminerin yapıldığı kentin hem kültürel hem de doğal varlıkları hakkında bilgi alınıyor. “200 Ortak 200 Eser” programı doğrultusunda üye belediyelere, kentlerindeki kültürel mirası koruma çalışmalarında yapacakları projeler için finansal destek veriliyor. Her yıl ‘proje’, ‘uygulama’ ve ‘süreklilik’ dallarında düzenlenen Özendirme Yarışması ile, başarılı koruma çalışmaları ödüllendiriliyor, bir katalog ve bir sergi ile kamuoyuna tanıtılıyor. Ayrıca üç ayda bir yayınlanan Geçmişten Geleceğe Yerel Kimlik dergisi ile yapılan çalışmalar tanıtılıyor ve korumaya ilişkin çeşitli konularda incelemeler paylaşılıyor.









Gönüllülük

ÇEKÜL Vakfı’nın 20 yıldır yürüttüğü çalışmaların gerçekleşmesini sağlayan en önemli kaynak gönüllüleridir. Doğruluğuna inandıkları ve gönülden benimsedikleri ÇEKÜL amaçlarının gerçekleşmesine katkıda bulunmak için, Vakfın toplum yararına çalışmalarına hiçbir karşılık beklemeden, istek ve heyecanla destek veren gönüllülerin bugüne kadar gerçekleştirilen somut sonuçlarda büyük payları var.
Türkiye çapında sayıları 130’u bulan ÇEKÜL temsilcileri,
Mimar, şehir plancısı, arkeolog, sanat tarihçisi, ormancı, hukukçu, iktisatçı, eğitimci, turizmci gibi farklı meslek gruplarından birikimlerini değişik ölçek ve nitelikteki projelerde aktaran uzman gönüllüler,
Farklı alanlarda eğitim alan üniversite öğrencileri, her zaman özverili çalışmalarıyla ÇEKÜL’ün başarılı sonuçlara ulaşmasının güvencesi oldular.







Kitaplar

ÇEKÜL Vakfı, doğal ve kültürel çevre ile ilgili bilimsel inceleme ve sanatsal nitelikteki eserlerin, doğrudan ya da çeşitli kurumlarla işbirlikleri sonucunda yayımlanmasını, 1996 yılından bu yana sürdürüyor...
Kendini Koruyan Kentler Serisi
ÇEKÜL Vakfı, bugüne kadar öncülüğünü yaptığı çalışmalarını belgeliyor, paylaşıyor, kısacası yayına dönüştürüyor. Kendini Koruyan Kentler dizisiyle, her biri farklı coğrafyalarda, farklı ölçeklerde ve farklı demografik özelliklere sahip, ancak her biri başka bir tarih hazinesi olan kentlerde yapılanlar, özgün birer vaka çalışması olarak okuyucusuyla buluşuyor. Kendini Koruyan Kentler serisinde, "Kültürel mirası neden, nasıl, kiminle birlikte korumalı?" sorusunun yanıtları var. Serinin kitaplarında, koruma sürecinde benimsenen kavramlar ve uygulamalar, süreçte etkin rol almış kişilerin tanıklığına da yer verilerek anlatılıyor.
Kendini koruyan yeni kentlerde devam edecek seride şimdiye kadar Gaziantep, Birgi, Sivas, Mardin, Bursa kitapları yayımlandı.
Koruma Bilincinin Gelişim Serüveni
ÇEKÜL Vakfı İletişim Koordinatörü Handan Dedehayır tarafından hazırlanan ve Yerelden Ulusala Ulusaldan Evrensele üst başlığıyla yayımlanan Koruma Bilincinin Gelişim Serüveni, dünyada koruma bilincinin gelişimini “hızlı” ama somut örneklerle anlatan bölümle başlıyor. İtalya, İngiltere, Fransa deneyimleri ele alınıyor. Ardından Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti dönemine, “tanıdık topraklarda” neler olup bittiğine daha ayrıntılı bir bakış atıyor. Cumhuriyet sonrasındaki gelişmeler ise farklı zaman dilimlerine ayrılarak işleniyor. “Sit alanı” kavramının kabul edilmesi, 1973’te kültür mirasının korunmasına yönelik ilk yasanın yürürlüğe girmesi, 1975 tarihli Amsterdam Bildirgesi; 1983’ten 2000’e kadar olan süreçte, çeşitli düzenlemelerle koruma bilincini yerele yayma çabaları bu bölümde sözü edilen gelişmelerden bazıları… Türkiye’de Koruma ve 2000’li Yıllar adını taşıyan bölüm özellikle ÇEKÜL Vakfı, Mimarlar Odası gibi sivil kuruluşların koruma bilincinin gelişim serüvenindeki ciddi katkılarına dikkat çekiyor.
Birlikte 20 Yıl
Doğal ve kültürel mirasımızın korunması ve geleceğe aktarılması konusuna yaşamını adamış olan Prof. Dr. Metin Sözen’in öncülüğünde, 25 duyarlı insan tarafından kurulan ÇEKÜL’ün Birlikte 20 Yılkitabı, bir gönüllü kuruluşun binbir olanaksızlığı aşarak “Birlikte 20 Yıl” yürüttükleri bir direncin öyküsünü anlatıyor. Ama aynı zamanda, toplumsal konumları, yaşları, meslekleri, uzmanlıkları her ne olursa olsun, kendilerini sadece “ÇEKÜL gönüllüsü” olarak tanımlamakla yetinenlerin öyküsü… Bu kimlikten gurur duyan insanların, ÇEKÜL’ün özel dünyası içinde paylaştıkları yaşantılarının, ortak eylemleri süresince belleklerine kazınan izlenimlerinin bir yansıması... Ailemiz içinde yer alanlar, umarız bu kitapta ÇEKÜL sıcaklığını bulur, tanıdık bir şeyleri paylaşır. ÇEKÜL’ü tanımayan ya da az tanıyanlar da dileriz bu kitapla, ÇEKÜL’ün geniş, derinlikli, samimi dünyasını anlayabilir, kapısından içeri girme isteği duyabilirler.
Ağaçların Dilinden
Orman Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ünal Akkemik’in hazırladığı Ağaçların Dilinden kitabı, öykü tadındaki akıcı dili ve özenli fotoğrafları ile başta genç kuşaklar olmak üzere, her kesimden okuyucuya, bilgiye dayalı bilinçli bir ağaç sevgisi kazandırmayı amaçlıyor. 2007 yılından bu yana ÇEKÜL 7 Ağaç Ormanları’na destek veren Aras Kargo’nun katkılarıyla yayınlanan kitaptaki ağaç öykülerinden yükselen çağrı, akıllara ve yüreklere ulaşırsa, bu kitap hedefine ulaşmış olacak.
Ex.change: İstanbul-Marsilya
ÇEKÜL, “endüstri mirası”nın korunarak yaşatılması ve kent yaşamına katılması için bilinç ve duyarlılık yaratmak amacıyla 2011 yılında “İstanbul-Marsilya: Endüstri mirasını görünür ve anlaşılır kılmak”başlıklı bir projeyi yaşama geçirdi. Ruşen Aktaş’ın küratörlüğünde yürütülen proje kapsamında, sanatçı Serkan Taycan’ın iki kentte yaptığı çalışmanın ürünü olan otuz yedi fotoğraf ve altı uzmanın hazırladığı makaleler aynı adlı kitapta toplandı. Ahmet Sezgin, Aslı Odman, Baptiste Lanaspeze, Levent Geçkalan, Yrd. Doç. Dr. Murat Koraltürk ve Yrd. Doç. Dr. Gül Köksal’ın kaleme aldığı makaleler, özellikle İstanbul’daki endüstri yapılarının korunması ve yeniden işlevlendirilmesine, örnekler üzerinden yapılan tespitlerle dikkat çekiyor. Türkçe-İngilizce hazırlanan kitapta, hem fotoğraf hem de uzman yazılarıyla iki liman kentindeki endüstri yapılarının izi sürülebilir.
Belgrad Ormanı - Sorunlar ve Çözüm Yolları
İ.Ü. Orman Fakültesi için bir uygulama ve araştırma alanı olan Belgrad Ormanı’nı tehdit eden etmenleri, bilimsel temellere dayanarak tespit etmek, çözüm yolları sunmak ve bu konuda kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla üniversitede Mayıs 2012’de kapsamlı bir panel düzenlendi. Bu panelin çıktıları "Belgrad Ormanı - Sorunlar ve Çözüm Yolları" adlı kitapta toplandı. İ.Ü. Orman Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Yeşil ve ÇEKÜL Vakfı’nın önsözüyle, Prof. Dr. Ünal Asan ve Dr. Serhun Sağlam’ın “Belgrad Ormanı ve Ekosistem Özellikleri”, Prof. Dr. Aynur Aydın, Prof. Dr. Yusuf Güneş ve Yrd. Doç. Dr. Nimet Velioğlu’nun “Korunan Alanların Hukuksal Statüsü”, Prof. Dr. Yalçın Kuvan’ın “Türkiye’deki Korunan Orman Alanları ve Belgrad Ormanı”, Prof. Dr. Doğanay Tolunay, Prof. Dr. M. Ömer Karaöz ve Prof. Dr. Ünal Akkemik’in “Belgrad Ormanı’nın Doğal Ekosistemleri ve Mevcut Tehditler”, Dr. Erdem Hızal, Doç. Dr. Zeynel Arslangündoğdu ve Yrd. Doç. Dr. Muhittin İnan’ın “Belgrad Ormanı’nın Memeli Hayvan Türleri ve Habitat Sorunları”, Prof. Dr. Kamil Şengönül ve Doç.Dr. Yusuf Serengil’in “Belgrad Ormanı Su Kaynakları ve Sorunları”, Prof. Dr. Adnan Uzun ve Yrd. Doç. Dr. A. Yeşim Çağlayan Kaptanoğlu’nun “Belgrad Ormanı’nda Rekreasyonel Kullanım ve Sorunları” makalelerini içeren kitabın tasarımını ise Onur Bilgin yaptı.
Kent Tarihi Müzeleri ve Arşivleri
Kent müzeleri temelde bir kentin yaşam serüvenini, tarihsel ve kültürel birikimini her yaş diliminden insanla paylaşan, baktığını gören kuşaklar yetiştirmek için oluşturulan bir eğitim ortamıdır. Tarihin her dönemini ve her kesimini canlandıran, güncel yaşamla buluşturan mekânlardır. Bu nedenle ÇEKÜL Vakfı ve Tarihi Kentler Birliği'nin öncelikli konuları arasında yer alan kent müzeleri, iki kurumun ortak yayınladıkları "Kent Tarihi Müzeleri ve Arşivleri" kitabında kapsamlı bir şekilde ele alınıyor. Handan Dedehayır ve Müge Değirmenci tarafından yayına hazılanan, NDR Tasarım tarafından tasarlanan kitap, konuyla ilgili kesimler için önemli bir kaynak niteliği taşıyor.