Bebekler doğdukları ilk andan itibaren ihtiyaçlarını karşılamak için çevresindeki kişilerle iletişim kurmaya başlar.

İlk başta iletişim kurma çabası olarak nitelendirilebilecek ses üretimleri, jestler ya da bakışlar zaman içerisinde bebek büyüdükçe yerini anlamlı seslere, sözcüklere bırakır. Dil ve Konuşma Terapisti Elçin Tadıhan Özkan bebeklerde dil ve konuşma gelişimi hakkında bizleri bilgilendiriyor.

Bebekler doğdukları ilk andan itibaren ihtiyaçlarını karşılamak için çevresindeki kişilerle iletişim kurmaya başlar. İlk başta iletişim kurma çabası olarak nitelendirilebilecek ses üretimleri, jestler ya da bakışlar zaman içerisinde bebek büyüdükçe yerini anlamlı seslere, sözcüklere bırakır.

Bebeğin çevresindekiler ile ilk iletişim kurma biçimi ağlamadır. Ağlama, bebeğin sağlıklı ses üretim mekanizmasına sahip olduğunu, nefes alabildiğini ve iletişim kurabildiğini gösterir. Bebekler ağlama seslerini çeşitlendirerek uyku ihtiyacı, yemek ihtiyacı, karın ağrısı, korku, ilgi ihtiyacını ifade edebilir. İkinci aydan itibaren anneler bebeklerinin ağlamalarındaki tonlama farklarına bağlı olarak neden ağladıklarını anlayabilir.

7-8. aydan itibaren anne ve babalar bebeklerinin neden ağladıklarını doğru tahmin edebilir. Tabii ki bebekler sürekli olarak ağlayarak iletişim kurmaz. 0 - 12 ay arasında iletişim becerileri geliştikçe ağlama davranışı da azalmaktadır. Bu dönemde bebekler, dil ve konuşma gelişimleri açısından hızlı bir ilerleme gösterir.

0-3 ay

* Doğal ses üretimi (ağlama, öksürme, mızmızlanma, hapşırma gibi)
* Ünlü seslere benzer ses üretimi
* O anki halini yansıtan seslendirmeler (rahatlık, mutluluk)
* Agulama
* Sesin geldiği yöne bakma
* Yüksek sese tepki verme
* 3. ayda gülmeye başlama

4-6 ay

* /bababa/, /mamama/ gibi hece tekrarları
* Kendi sesi ile oynama
* Sesin tınısını değiştirme

7-9 ay

* /anana/, /nananan/, /bababa/, /dadada/ gibi düzenli mırıldanmalar
* Sesleri taklit etme
* Dikkat çekmek için bağırma
* Yetişkin ile karşılıklı konuşma

10 ay -12 ay

* Yetişkinle etkileşimi paylaşmak için ses üretme
* Öksürme, dil çıkarma gibi hareketleri taklit etme
* "Hayır", "yapma" gibi uyarıları anlama
* Sese dönme
* İsmini tanıma
* Sözcük türetme
* İlk (anlamlı) sözcükleri söyleme (baba, anne gibi)

Bebeğiniz bu dönemde dil ve konuşma gelişimini gösteren yukarıdaki davranışları yaparken sizler ona nasıl destek olabilirsiniz?
Unutulmamalıdır ki, dil ve konuşma gelişimi için sağlam işitmenin olması önemlidir. Çünkü bebek, içine doğduğu dili ve o dile ait konuşma seslerini işiterek öğrenmektedir. İşitmede olabilecek bir kayıp bu öğrenme sürecini olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple yeni doğmuş bir bebeğin mutlaka "yeni doğan işitme taraması" yapılmalıdır. Böylece doğuştan işitme kaybı varsa bebeğin cihazlandırması yapılabilir ve bebeğin çevresindeki sesleri işiterek yaşına uygun dil ve konuşma gelişimi gerçekleştirmesine imkan sağlanmış olunur.

Bebekler, dili çevresindeki kişilerden öğrenmektedir. Bu sebeple çocuğa yöneltilmiş olan dil çok önemlidir. Özellikle anneler bebekleri ile ilgilenirken daha basit, daha kısa sözel ifadeler kullanırlar. Basit ve kısa ifadeler, bebeğin hem öğrenmesini hem takip etmesini hem de tekrar etmesini kolaylaştırmaktadır.
Bebeklerde yakın geçmişe yönelik hafıza gelişmemiş olduğundan o an dikkatlerini yoğunlaştırdıkları nesneler, kişiler ya da olaylar hakkında konuşmak doğru bir tutumdur.

Çocuğunuzla o an ilgilendiği nesne, kişi yada olay ile ilgili "bu ne" sorusunu sorarak yada onları isimlendirerek yapacağınız oyunlar öğrenmesini kolaylaştıracaktır.
Bebeğinize yönelttiğiniz konuşmanızı onun dil düzeyi ve bilişsel gelişimine uygun olarak düzenlemeniz dili anlaması ve öğrenmesi açısından önemlidir. Bebeğinizle konuşurken ifadelerinizi abartarak onun dikkatini çekebilir yada basitleştirerek sizi daha rahat anlayabilmesini sağlayabilirsiniz. Bebeğinizi beslerken, onunla oyun oynarken, onu giydirirken kısa cümleler kurabilirsiniz.

Özellikle ilk 3 ay içerisinde anneler bebekleriyle konuşurken hemen kendilerinin cevaplandırdığı sorular sorarlar. Bu sorular çocuğun dış dünyaya ait bilgilerini geliştirmesi açısından önemlidir. Siz de bebeğinizle örneğin babası eve geldiğinde "aaa! Kim gelmiş?....baba gelmiş" gibi soru-cevaplar şeklinde konuşarak dil gelişimini destekleyebilirsiniz.
Bebeğinizle doğumdan itibaren konuşarak, onun çıkardığı sesleri tekrar ederek ses oyunları oynayarak, şarkı söyleyerek ve onu da şarkılara eşlik etmesini teşvik ederek, kullandığınız sözcük yada cümleleri sık tekrar ederek bebeğinizin dil gelişimine önemli katkılar sağlayabilirsiniz.

Ancak bebeğiniz 6. ayın sonunda

* Seslenildiğinde tepki vermiyorsa,
* Ses oyunları yapmıyorsa,
* Hece tekrarı yoksa,
* Ağlarken yada ses üretirken tonlamalar yapmıyorsa; yada

12. ayın sonunda

* Anlamlı hece tekrarı yoksa,
* Kendi ismi söylendiğinde tepki vermiyorsa;
* Çevresindeki uyaranlara tepki vermiyorsa; dil ve konuşma gelişimini olumsuz etkileyen faktörlerin olabileceği düşünülerek uzman dil ve konuşma terapistine başvurulmalıdır.