Çayda çıra, Elazığ yöresine ait halay türünden halk oyunu. Genellikle sazsız olarak, “nanay” adı verilen türküler eşliğin*de oynanır. Eskiden yalnızca kadınlar oy*narken, günümüzde halk oyunları topluluk*ları tarafından gösteri amacıyla kadın erkek birlikte oynanmaktadır.

Kına gecesinde oynanan çayda çırada gelin ağlatma havasıyla birlikte gelin hoyratı da okunur. Oyunun bir özelliği de karanlıkta oynanması olduğu için, tabaklara konan gelin mumu hem ortalığı aydınlatır, hem ortama değişik bir görünüm katar. Genç kızlar, tabak içinde yanan mumlarla gelinin çevresinde oynayıp çayda çıra türküsünü söylerler.

Çayda çıra oyununun çıkışıyla ilgili olarak Elazığ yöresinde iki söylence anlatılmakta*dır. Bunlardan biri Elazığ yakınlarındaki bir çayın iki kıyısına yerleşmiş aşiretlerden iki gencin aşkıyla ilgilidir. Sevdalılar geceleri yaktıkları çıralarla işaretleşirler, delikanlı kızın yaktığı çıraya doğru yüzüp karşı kıyıya çıkar, ona kavuşurmuş. Bir gece çayın azgın suları oğlanı sürüklemiş. Kız da sevgilisini çay boyunca aradığı halde bulamayınca kendisini suya atmış. Çayda çıra türküsü ve oyunu da bu sevdayı dile getirmek için ortaya çıkmış. İkinci söylence ise Elazığ yakınlarındaki Harıngit (ya da Harınket) Çayı kıyısında yapılan bir düğünle ilgilidir. Bir köy ağası, oğlunu başka bir köy ağasının kızıyla evlendiriyormuş. Kına gecesi birden ay tutulmuş, karanlıkta kalan konuklar bunu uğursuzluk sayıp kötüye yormuşlar. Oğlanın anası duruma üzülüp çevredeki bütün mumları toplatmış. Tabaklara dizdi*rerek yakmış ve oyun oynayan kızların, gelinlerin ellerine tutuşturmuş, kendisi de aralarına katılmış. Karanlıkta çay kıyısında yanan mumların görüntüsü herkesi coştur*muş; bu coşkuyla türküler söylenmiş, halay*lar çekilmiş, eğlence sürmüş. Çayda çıra da söylenceye göre böyle doğup günümüze değin gelmiş.
Bu oyunun çıkışını ateş kültüne bağlayan*lar vardır. Şamanist Türkler büyük mey*danlarda yaktıkları ateşin çevresinde elle*rindeki meşalelerle dans eder, böylece ate*şin kutsallığını belirtmiş olurlardı. Kına gecesi oynanan çayda çırada da ışık ve ateşin yardımıyla kötü ruhları kovmak, gelin ve güveyi kutsamak amaçlanmış olabilir.