Yaşla birlikte riski de artan meme kanserini bireysel muayene ile ilk aşamasında yakalamanız mümkün.
Dr. Can Gürbüz
20 yaşını geçen her kadın adetinin bittiği hafta içinde kendisini muayene etmeli eğer memede iki haftadan uzun süre ele gelen sertlik veya kitle, kalınlaşma, şişme, renk değişikliği, meme başında kalınlaşma, kızarıklık- yara,içeri doğru çekinti, pozisyonlarında değişiklik, koltuk altında ele gelen şişlik, akıntı varsa meme hastalıkları konusunda uzmanlaşmış bir genel cerraha başvurulması gerekir.
Meme birçok süt bezinden oluşuyor. Bu süt bezlerinde üretilen süt, kanallar aracılığıyla meme başına taşınır. Memeyi oluşturan süt bezleri ve üretilen sütü taşıyan kanalları döşeyen hücrelerin kontrolsüz olarak çoğalmaları sonucu meme kanseri gelişir.
Kadınların büyük bir çoğunluğu, hayatlarının bir döneminde memelerinde bir sertlik fark eder. Böyle bir durumda akla ilk olarak kanser gelir. Bu kitlelerin büyük bir kısmı iyi huylu tümörlerdir. Bununla birlikte yine de araştırılmaları gerekir. Ele gelen kitle 2 farklı yapıdan biri olabilir. Kitle, içi sıvı dolu bir kese olabilir ki buna kist denir. Kistler genellikle adet zamanları daha da büyür ve ağrılıdırlar. Özellikle menopoz öncesi 40’lı yaşlarda daha sık görülür. Diğer bir olasılık da içi farklı bir dokuyla dolu bir kitle olabilir; buna da solid kitle denir. Bu iki farklı yapıyı ayırmanın en iyi yolu kitlenin ultrasonla incelenmesidir.
Kist
Kistler genellikle memenin iyi huylu tümörleridir. Boyutları birkaç milimetreyle birkaç santimetre arasında değişir. 25 yaş altındaki kadınlarda nadir, menopoza yaklaşmış kadınlarda daha sık görülür. İçi iğneyle boşaltılarak sıvı incelenebilir. Menopoz sonrası hormon tedavisi gören bir kadında ortaya çıkmışsa, içerdiği sıvı kanlı olsun veya olmasın patolojiye gönderilerek incelenmesi önerilir. Kist iğneyle boşaltıldıktan sonra 4-6 hafta içinde tekrar ederse veya bir kısmı solid denilen meme dokusundan farklı bir yapı içerirse ameliyatla çıkarılması önerilir.
Solid (katı) kitle
Memede sıvı içermeyen, içi farklı hücrelerle dolu olan kitlelere solid kitle denir. Solid kitlelerin kanser olma olasılığı kistlere göre daha yüksektir. 40 yaş üzerindeki bir kadının memesinde saptanan solid bir kitle, mamografi ve ultrasonla değerlendirilerek kanser olma olasılığı araştırılır. Hatta kitleden alınan parçanın patolojide incelenmesiyle kesin tanı konulabilir.
Meme derisinde kalınlaşma, şişme, renk değişikliği
Bazen memede kitle olmadan, doğrudan meme derisinde bazı değişikliklerle kanser başlayabilir. Meme derisinin bir bölgesinde kızarıklık, kalınlaşma, portakal kabuğu gibi yer yer çekintilerin ortaya çıkması, özellikle meme başı çevresinde ortaya çıkan kızarıklık, yara gibi değişiklikler memede bir kitle olmasa bile kanser bulgusu olabilir. Değişiklikler fark edildiğinde bir uzmana başvurulmalıdır.
Memede veya meme başında içeri doğru çekinti olması
Bazı kadınlarda çocukluktan itibaren her iki meme başı da içe çekik olabilir. Bu, herhangi bir hastalık anlamına gelmez ve böyle durumlarda bebek emzirmek çoğu kez mümkün değildir. Bu gibi yapısal bozukluklar kozmetik amaçlı olarak, yani sadece görünüm açısından ameliyatla düzeltilebilir. Kanser açısından önemli olan, tek memenin başının son zamanlarda içeri çekilmesidir.
Meme kanseri risk faktörleri nelerdir?
Yaş: İleri yaş önemli bir risk faktörüdür. Meme kanseri teşhisi konan kadınların yüzde 70’i 50 yaş üzerinde. Diğer bir deyişle, yaşı 50’nin üzerinde olan kadınlarda meme kanseri görülme sıklığı, yaşı 50’nin altında olan kadınlardan 4 kat daha fazla.


Ailede meme kanseri hikayesi
Ailede birinci derece (anne, kız kardeş, kız evlat, baba, erkek kardeş gibi) yakınlarında meme kanseri olan kişilerde, meme kanserine yakalanma olasılığı, ailesinde meme kanseri olmayan kadınlara göre 2 kat daha fazladır. Eğer bu akraba menopozdan önce meme kanserine yakalanmışsa, yani genç yaştaysa risk 3 kat, 2 memede birden kanser gelişmişse risk 9 kat artar.
Daha önce yapılan meme biyopsisi sonuçları
Bazı kanser olmayan iyi huylu tümörlerin bulunması, kanser gelişme riskini değişik oranlarda artırabilir. Eğer biyopsi sonucu fibroadenom, fibrozis, mastitis, adenozis, apokrin metaplazi, kist, duktektazi ve skuamöz metaplazi şeklinde bildirilmiş ise meme kanseri riskinde bir artış sözkonusu değildir. Biyopsi sonucu hiperplazi veya papillomatozis şeklinde bildirilmişse risk 1.5-2 kat, “atipik hiperplazi” tanısı konmuşsa (bu tamamen iyi huylu bir tümördür) gelişme riski 5 kat, eğer bu kişinin ailesinde meme kanserine yakalanmış bir yakını varsa riski 10, “lobuler karsinoma in situ” tanısı konmuşsa meme kanseri riski 10 kat artar.
HASTALIĞIN ERKEN TEŞHİSİ İÇİN NELER YAPILABİLİR?

Kendi kendini muayene
20 yaşını geçen her kadının adetinin bittiği hafta içinde kendisini muayene etmesi önerilir. Bu aylık muayenelerle kadın memesini tanır. Eğer yeni, farklı bir oluşum ortaya çıkarsa bunu kolayca fark edebilir. Muayene sırasında aşağıda belirtilen değişiklikler fark edilirse, meme hastalıkları konusunda uzmanlaşmış bir genel cerraha başvurulması gerekir.
• Memede iki haftadan uzun süre ele gelen sertlik veya kitle
• Meme derisinde kalınlaşma, şişme, renk değişikliği
• Meme başında kalınlaşma, kızarıklık veya yara olması
• Memede veya meme başında içeri doğru çekinti olması
• Meme başlarının pozisyonlarında değişiklik
• Koltuk altında ele gelen şişlik
• Meme başında ortaya çıkan akıntı.
Klinik muayene
Memede bulunan bazı kanserlerin mamografiyle saptanması her zaman mümkün olmaz. 1 cm boyutunu geçmiş kitlelerin çoğunu muayeneyle tespit etmek mümkündür. Bu nedenle klinik muayene önem taşır; memede hiçbir sorun yoksa, 20 yaş üstü 3 yılda bir kez, 40 yaşından sonraysa her yıl muayene olunması gerekir. Memede bir kitle ele gelirse veya yukarıda tanımlanan kanser bulgularından biri veya birkaçının bulunduğu düşünülürse bir genel cerrahi uzmanına başvurulması gerekir. Yapılması gereken tetkiklerin başında memenin mamografi ve ultrasonla incelenmesi gelir.
Mamografi
Meme filminin çekilmesi yöntemidir. Meme iki tabaka arasında sıkıştırılarak röntgen filmi çekilir. Bu sıkıştırma işleminin yarattığı ağrı genellikle kadınların en çok yakındıkları sorundur. Fakat iyi bir mamografi için memenin yeterli miktarda sıkıştırılması gerekir. Bu sıkıştırma, ağrıya duyarlı ve hassas memesi olan bazı kadınlarda zorluk yaratabilir. Bunun önlenmesi için adetten hemen sonra, memelerin dolgun ve gergin olmadığı dönemde bu film çektirilmelidir. Bir ağrı kesici alınması işlemi biraz daha rahatlatabilir. Mamografi, meme kanseri teşhisinde en yaygın kullanılan yöntemdir ve diğer yöntemlere göre daha iyi bilgi verir. Ancak genç kadınlarda meme dokusu daha diri ve yoğun olduğu için mamografiyle teşhis koymak daha güç. Bu nedenle 35 yaşından genç kadınlarda özel bir durum yoksa kullanılmaz. Genç kadınların memelerinin incelenmesinde ultrason daha iyi bilgi verdiği için tercih edilir.
Mamografiyle kesin teşhis mümkün mü?
Bazı meme kanserlerini mamografiyle görmek mümkün olmaz, bazen de görülse bile mamografiyi okuyan hekim fark etmeyebilir. Bu nedenle hekimin tecrübe ve bilgisi mamografiyi değerlendirirken, teknisyenin bilgi ve tecrübesi de filmin iyi çekilmesi aşamasında önemlidir. Mamografiyi çeken aygıtın son teknolojiye uygun olması, sürekli teknik bakım ve ayarının yapılması, filmin kalitesini yükselterek kanserin yakalanma olasılığını artırır. Bütün bu personelle ilgili ve teknik şartlar yerine getirilse bile mamografiyle kanserin atlanma olasılığı yüzde 10-20 civarındadır.
Ultrasonografi
Ses dalgalarının memeye gönderilerek meme dokusundaki değişikliklerin görüntüsünü alma tekniğidir. Bazen mamografide görülemeyen değişiklikler ultrasonla saptanabilir. Bu nedenle çoğu kez mamografiyle birlikte kullanılması önerilir ve özellikle genç kadınların meme dokusunun incelenmesinde kullanılır. Kitlenin kistik ya da solid (katı) yapıda olduğunu anlamak için iyi bir yöntemdir. Ayrıca iyi huylu ve kötü huylu tümörlerin birbirinden ayırt edilmesinde önemli bilgiler verir.
Biyopsi
Bir kitleden patoloji laboratuvarında mikroskop altında incelemek için doku örneği alınmasına biyopsi denir. Mamografi ve ultrasonla yapılan incelemeler sonucunda eğer kitlenin kanser olma olasılığı fazlaysa, mevcut kitleden örnek alınarak araştırılması gerekir. Memedeki kitleden örnek almanın birkaç farklı yöntemi vardır. Bunlar:
• İnce iğne biyopsisi
• Kalın iğne biyopsisi
• Cerrahi biyopsi
Cerrahi biyopsi sırasında hasta, basit bir uyku verici ilaçla yatağında uyutularak ameliyathaneye alınır. Bu işlem genel anestezi gerektirmediği için hastaya ek bir risk getirmez. Kısaca MR (em ar) olarak bilinen bir diğer görüntüleme yöntemiyse, yine memedeki tümörün kanser olup olmadığını kesin bildirmez. Bu nedenle mamografiye bir üstünlüğü bulunmaz. Ayrıca daha pahalı bir yöntemdir. Hastaya ilaç verilerek yapılan incelemeyle MR tetkikinin teşhis özelliği artırılmaya çalışılır.
Bununla birlikte MR’ın kullanıldığı özel durumlar da vardır:
• Yüksek risk taşıyan kadınlarda eğer meme dokusu sıkı ve yoğunsa,
• Kemoterapi sırasında tümörün takibinde,
• Küçük kireç çöküntülerinin (mikrokalsifikasyonlar) ayrıntılı incelemesinde,
• Daha önce cerrahi girişim yapılmış meme dokusunda şüpheli bir durum varsa,
• Birden fazla odakta meme kanseri şüphesi varsa,
• Silikon implant (meme büyütülmesinde kullanılan silikon) bulunan kadınlarda kanser taramasında,