“Prematüre Bebek” Kime Denir?

Normal gebelik süresi 40 haftadır. 37 gebelik haftasından önce doğan bebekler prematüre olarak adlandırılır. Prematüre bebekler erken doğdukları için tartıları da düşüktür.

Prematüre bebekler anne karnında geçirmeleri gereken süreyi dış ortamda tamamlamak zorunda kalırlar. Oysa organları henüz gelişimlerini tamamlamamış ve tam işlev kazanmamıştır. Bu yüzden dış dünyada prematüre bebeği bekleyen pek çok sorun olması kaçınılmazdır.

Son yıllarda tıp alanında görülen hızlı gelişmeler, 23 – 24. haftalarda doğan 1000 gr altındaki çok minik bebeklerin bile yaşatılmalarını mümkün kılmaktadır. Ancak bebeğin doğum haftası küçüldükçe yaşanan sorunlar ve olası komplikasyonlar artmaktadır.

Akciğerleri henüz gelişimini tamamlamadan doğduğu için solunum yetersizliği olabilir. Akciğer gelişimini hızlandırmak için doğumdan hemen sonra surfaktan adı verilen bir ilacın kullanılması gerekebilir ve solunum desteğine ihtiyaç duyabilir. Bu işlemler Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesinde yapılır.

Prematüre bebeklerin kafaları vücutlarına göre büyüktür, ciltleri çok incedir ve deri altı yağ dokuları azdır. Bu nedenlerle normal oda sıcaklığında kendi vücut ısılarını koruyamazlar, çoğunlukla küvöz de ya da özel ısıtıcılı bir yatakta tutulmaları gerekir.

Emme ve yutma işlevleri belirli bir olgunluğa erişene kadar sonda ile beslenmeleri gerekebilir. Hatta çok minik prematüreler bir süre damar yolu ile beslenirler.

Prematürelerde yenidoğan sarılığı genellikle daha şiddetli olur ve daha uzun sürer. Sarılık tedavisi için bir süre fototerapi uygulanması gerekir.

“Apne” olarak adlandırılan, 15 saniyeden uzun süren solunum durmaları olabilir. Çok küçük prematüre bebeklerde bu sorunla daha sık karşılaşılır.

32. gebelik haftasından erken doğan bebeklerde, gözün retina tabakasının gelişiminde normalden sapmalar olabilir. “Prematüre Retinopatisi” ya da kısaca “ROP” olarak adlandırılan bu durum ciddi görme bozukluklarına, hatta tedavi edilmezse körlüğe yol açabilir. Doğumdan sonra 4-6 haftalar arasında, mutlaka bu alanda deneyimli bir göz doktoru tarafından retina muayenesi yapılmalıdır. Zamanında müdahale edildiğinde görme kaybı önlenmiş olur. Prematüre bebeklerde şaşılık olasılığı da zamanında doğan bebeklere göre daha yüksektir ve şaşılık açısından da yakın takip gerekir.

Prematürelerde demir eksikliğine bağlı kansızlık ve D vitamini eksikliğine bağlı kemik zayıflığı çok kolay gelişir. Bu yüzden prematüre bebeklere daha yüksek dozda D vitamini verilmelidir ve daha erken demir başlanmalıdır.

Prematüreler henüz bağışıklık sistemi gelişimini tamamlamadan doğdukları için enfeksiyonlara açıktır. Hem hastane enfeksiyonlarına hem de evde enfeksiyonlara çok kolay yakalanırlar. Hastane enfeksiyonları için doktoru gerekli önlemleri alacaktır. Bebek taburcu olduktan sonra evde almanız gerekenler önlemler ise şöyledir; bol su ve sabunla sık sık el yıkamak, ziyaretçi sayısını kısıtlamak, hasta kişileri eve kabul etmemek, anne ya da anneye yardım eden kişilerin enfeksiyon hastalıklarında maske kullanmak ve yine sık el yıkamak.

Prematüre bebekler için özellikle grip ve RSV ( Respiratory Syncytial Virus ) gibi solunum yolu ile bulaşan virüs enfeksiyonları oldukça tehlikelidir, kolaylıkla solunum yetersizliğine yol açabilirler. Grip aşısı 6 aylıktan küçük bebeklere yapılmamaktadır, ancak bebeği korumak için anne ve ev halkının aşılanması tavsiye edilir. Risk grubundaki prematüre bebeklere RSV aşısı uygulanabilir.

Prematüre bebek için de en ideal besin kuşkusuz anne sütüdür. Bebek Yoğun Bakım Ünitesinde olsa bile doktorunun belirlediği uygun zamanda, anne sütü sağılarak burnundan midesine yerleştirilen bir tüp ile verilebilir veya ağızdan içirilebilir. Daha sonra bebeğin solunumu düzeldiğinde ve emme / yutma fonksiyonu geliştiğinde anne memesinden emzirmeye geçilir. Fakat prematüre bebeklerin bir kısmında, anne memesini emseler bile bir süre için biberonla beslenmeyi tamamlamak gerekebilir. Eğer anne sütü miktarı bebeğin gereksinimini karşılayacak miktarda değilse, prematüreler için özel üretilen hazır mamalar kullanılabilir.

Yoğun Bakım Ünitesinde anne sütü ile beslenen bebeklerde enfeksiyonlar daha az görülmektedir. Anne sütü enfeksiyonlardan koruyan bağışıklık sistemi maddelerini içerdiği gibi aynı zamanda sindirim sisteminin gelişimini de hızlandırır.

Erken doğum yapan annenin sütünün içeriği zamanında doğum yapan annenin sütünden farklıdır ve prematüre bebeğin ihtiyacına uygundur. Hem annenin sütünü artırmak hem de anne ile bebek arasında duygusal bağın kurulmasına yardımcı olmak için doğumdan sonra mümkün olan en kısa zamanda, annenin küvözdeki bebeğine dokunmasına ve sevmesine izin verilmelidir. Hatta solunumu bozulmuyorsa, bebek annenin çıplak göğsüne yatırılarak tensel temas kurması sağlanmalıdır ( Kanguru bakımı). Kanguru uygulaması sırasında bebeklerin solunum ve kalp ritimlerinin daha düzenli olduğu, hatta bebeğin oksijen ihtiyacının azaldığı gözlenir. Ayrıca kanguru uygulaması anne sütünün çoğalmasına da yardımcı olur.

Prematüre Bebeğin Hastahaneden Taburcu Olması İçin;

Bebek hastaneden ayrılmak için hazır olduğunda, annenin de bebeğin bakımı için gerekli eğitimi doktoru ve yenidoğan ekibinden almış olması ve kendini hazır hissetmesi gerekir. Eğer anne bebeğin bakımı için henüz kendine güvenemiyorsa bebeğin taburcu edilmesi ertelenir.

Prematüre bebeklerde enfeksiyon, apne ( solunum durması ), aspirasyon ( besinlerin solunum yoluna kaçması) gibi sorunlar çok daha sık gözlendiği için, aile bireylerinin sağlık görevlilerine 24 saat ulaşabilecekleri telefon numaraları verilmeli ve solunum durması durumunda uygulayacakları ilk yardım desteği öğretilmelidir.

Prematüre bebeklerin iki doğum günü vardır; biri doğdukları gün, diğeri ise doğmaları beklenen gün. Prematüre bebeklerin gelişimi doğmaları beklenen tarihe göre takip edilir ve buna düzeltilmiş yaş denir. Örnekleyecek olursak; 32 gebelik haftasında doğan bir bebek, 8 hafta erken doğmuş demektir ( normal gebelik süresi 40 haftadır). Bebek 3 aylık olduğunda, 8 hafta erken doğduğu için düzeltilmiş yaşı 1 aydır ve bu bebeğin gelişimi 1 aylık bebeğe göre değerlendirilir.

Prematüreler en geç 2 yaşına kadar normal bebeklerle aralarındaki açığı kapatırlar. 2 yaşına kadar prematürelerin hem fizik hem motor gelişimlerinin değerlendirilmesinde düzeltilmiş yaş kullanılır.

Sevgiler, Dr. Fatma Kırcı