“İki uçlu duygu durum bozukluğu”, taşmaktan hareketsizliğe, uçmaktan sürünmeye kadar değişken ve insan hayatını oldukça olumsuz etkileyen psikiyatrik bir hastalıktır.
Dr. Seçil Aldemir
Psikiyatri Uzmanı
Tıpta bu duruma manik depresyon, iki uçlu mizaç bozukluğu, iki uçlu duygu durum bozukluğu, bipolar bozukluk gibi isimler verilir. Manik depresif hastalığa her yaşta rastlansa da genellikle ergenlik veya genç erişkinlik döneminde başlar ve ömür boyu tekrarlayabilir. Sıklıkla aileden geçerek alkol ve bağımlılık yapıcı madde kullanımının ortaya çıkışını kolaylaştırır. Bazı hastalarda hastalığın alevlenmesi yılın belli dönemlerinde olur. En sık görülen ilkbahar ya da yazın mani, sonbahar ya da kışın depresyon halidir.
Manik depresif hastalıkta mani ve depresyon dönemleri vardır. Hastaların çoğu bu dönemler dışında tamamen normaldir. Hafif mani dönemlerine hipomani denir.
Mani döneminde görülen bazı belirtiler şunlardır:
- Coşkulu, kendine aşırı güvenli bir ruh hali… Kişi kendini her şeyi yapabilecek kadar güçlü hisseder.
- Kolay sinirlenme
- Uyku ihtiyacının azalması (Uyku süresi azaldığı halde uykusuzluk hissedilmez)
- Muhakeme bozukluğu (Normalde alamayacağı risklerin altına girer)
- Dikkatin kolayca dağılması, konudan konuya atlama.
Depresyon döneminin bazı özellikleri
- Sürekli yaşanan mutsuzluk, ümitsizlik ve sıkıntı hisleri
- Uyku ve iştah bozukluğu
- İsteksizlik, zevk almama
- Halsizlik, konsantre olamama
- Yaşamdan soğuma ve ölme isteği
Sevilen birinin ölümü ya da boşanma gibi önemli olayların yıldönümünde de hastalık alevlenebilir. Stres hastalığın seyrini değiştirebilir ama herhangi bir stres olmadan da ortaya çıkabilmesi mümkündür. Evlilik, mezuniyet ya da çok para kazanma gibi olumlu gelişmeler de olumsuzlar kadar tetikleyici olabilir.
Kimler tedavi görmeli?
Manik depresif hastalığı yaşayan kişiler, hastalık sürecinde, kendilerinin ve çevrelerindekilerin ne kadar olumsuz etkilendiğini anlayamazlar. Manik dönemi yaşayan hasta durumundan memnundur ve kendini çok iyi hisseder. Çünkü aklına pek çok fikir ve proje gelmekte, kendini çok güçlü hissederek durmadan çalışabilmektedir. Cinsel isteği artar. Ancak pek çok işe başlasa da bunları yürütemez ve sürekli yeni şeylerle uğraştığı için başarılı olamaz. Riskleri değerlendiremediği için büyük tehlikelere atılarak ekonomik açıdan aşırı riskli ve büyük kayıplara yol açan yatırımlar yapar. Pek çok gereksiz ve pahalı şey satın alır. Uygunsuz cinsel ilişkilere girebilir. Çok sinirli olduğu için etrafındakileri kırar, ağır durumlarda saldırganlaşabilir. Davranışları çevreden çok tuhaf karşılanacak biçimdedir. Hastalık döneminde hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi hem bu riskleri ortadan kaldırır, hem de kişinin toplum içindeki imajının sarsılmasını engeller. Hastalık süreci yaşanırken hasta bunları değerlendirebilecek durumda olmadığı için de görev yakınlarına düşmektedir.
Manik depresif hastalığın tedavisi
En sık kullanılan ilaçlar duygu durum düzenleyicileridir. Bazı şeker hastalarının insülin alması ya da yüksek tansiyonu olanların tansiyon ilacı kullanması gibi manik depresif hastalığı olan kişilerin de uzun yıllar, bazen ömür boyu bu ilaçları almaları gerekir. Bunlar hem hastalığın akut alevlenme dönemlerinde belirtilerin ortadan kalkmasını sağlar, hem de aradaki normal dönemlerde hastalığın tekrarlamasını engelleyen koruyucu bir görev yapar. İlaç tedavisine ek olarak psikoterapi yapılması tekrarlama sıklığını azaltabilir. Ağır hastalık dönemlerinde veya tedavinin hızlı olması amacıyla elektroşok da (elektrokonvülsif terapi, EKT) uygulanabilir. Hasta kendisi için ne yapabilir?
1. Düzenli ilaç alınmalı
2. Uyarı işaretlerine dikkat edilmeli
3. Birinci dönemdeyken bir yakınla kontrat yapılarak o kişi kendisinde tehlike işaretleri fark ettiğini söylediğinde onun yönlendirmesine uyacağına(tercihen yazılı) söz verilmeli
4. Alkol ve uyuşturucu ilaçlardan kaçınılmalı
5. Başka ilaç alınmadan önce kendi doktoruna danışılmalı
6. Sosyal hayatın dengesini etkileyecek köklü değişikliklerden kaçınılmalı.