Dünyada her yıl yaklaşık 1,6 milyon insanın şiddet olayları sonucu hayatını kaybettiğini biliyor musunuz? Yapılan halk sağlığı araştırmaları, gençlerde şiddetin devam eden ve boyutları giderek artan bir sorun olduğunu gösteriyor. Özellikle 14-15’li yaşlardan sonraki gençleri, medyada sık gösterilen film ve dizilerdeki şiddet olayları olumsuz etkiliyor…
Dünyada ve ülkemizde artan şiddet olaylarının nedenine ilişkin araştırmalar yapılmaktadır. Dünyada her yıl yaklaşık 1,6 milyon insan şiddet olayları sonucu hayatını kaybetti. Şiddete bağlı olan ölümlerin %91,1’inin nüfusları daha fazla olan düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana geldi.
ŞİDDET NEDİR?
Şiddet geniş kapsamlı bir kavramdır. Şiddet; bir bireyin yaralanma ve ölümüne neden olan ya da gelişmesini engelleyen fiziksel, psikososyal ve cinsel olarak uygulanan kasıtlı davranışlar olarak tanımlanmıştır. DSÖ’nün tanımında da görüldüğü gibi şiddetin uygulanış şekline göre; fiziksel incinme ya da hastalığa neden olma “Fiziksel Şiddet”, istek dışı cinsel ilişkide zorlama veya ilişkide bulunmak “Cinsel Şiddet”, benlik saygısını azaltma ya da azaltmaya çalışmak “Duygusal Şiddet” ve ekonomik olarak bağımlı yapmak ya da yapmaya çalışmak ise “Ekonomik Şiddet” olarak tanımlanmaktadır. Şiddetin uygulandığı kişiye göre de tanımlama yapılmalıdır. Kişinin kendisine yönelik şiddet tanımı içinde; intihar, intihar girişimi ya da farklı türde davranışlar yer almaktadır. Toplumlarda kişinin bir başka kişiye şiddet uygulaması sık olarak karşılaşılan bir şiddet türüdür. Bu kişilerin arasında çocuk, eş, arkadaş, yaşlılar gelmektedir; Bugün dünyada çete çatışmaları, mafya olayları, terör olayları ve savaşlar yaşanmaktadır. Bu olaylar ise gruplar arası şiddet tanımı içinde yer almaktadır. Toplumlara sosyal, politik ve ekonomik şiddet şeklinde uygulanmaktadır. Dünyadaki şiddete bağlı ölümlerin yarıya yakını (%49,1) intihar, yaklaşık üçte biri cinayet (%31,3) ve yaklaşık beşte biri de (%18,6) gruplar arası çatışmalar özellikle savaşlar sırasında olmaktadır.

GENÇLER ARASINDA ŞİDDET ARTIYOR
Prof. Dr. Hilal Özcebe; Halk sağlığı açısından önemli hastalık olma kriterleri değerlendirildiğinde şiddet, halk sağlığı açısından önemli bir sorundur. Bütün dünyadaki şiddet istatistiklere göre etkilenen dezavantajlı grupların başında “gençler” yer almaktadır. Yapılan halk sağlığı araştırma ve çalışmaları da göstermektedir ki, gençlerde şiddet devam eden ve boyutları giderek artan bir sorundur. Gençler arasında ölümle sonuçlanan her bir şiddet olayına karşılık 20-40 gencin şiddet uygulanması nedeniyle yaralanarak sağlık kuruluşlarına başvurduğu ve tedavi olduğu; bir çok gencin de sağlık kuruluşlarına başvurmaksızın fiziksel, cinsel, üreme ve ruh sağlığı sorunları ile yaşadığı bilinmektedir. Gençler arasında, özellikle 14-15’li yaşlardan sonra, ölümcül olmayan şiddet olaylarının arttığı bilinmektedir. Toplum içinde gençler arasındaki şiddetin bildirilen sayıların çok daha üstünde olduğu tahmin edilmektedir. Ankara’da farklı sosyoekonomik düzeyde olan üç lisenin birinci sınıflarında yapılan bir çalışmaya göre öğrencilerin %45,8’i son üç ay içinde şiddete maruz kalmış ve/veya şiddet uygulamıştır. Yapılan çalışmalar erkeklerin kızlara göre daha fazla şiddet uyguladığı şeklindedir. Ancak, şiddet davranışlarına maruz kalma açısından erkekler de kızlar kadar risk altındadırlar.

ŞİDDETİN NEDENİ ÇOCUKLUK DÖNEMİNE DAYANIYOR
Dünya Sağlık Örgütü’nün “Şiddet ve Sağlık Raporu’na göre; şiddetin altında yatan etmenler kişisel, yakın çevre ile olan ilişkiler, toplum ve sosyal yapıya ilişkin olarak tanımlanmaktadır. Şiddet davranışlarına neden olan kişisel etmenler biyolojik, psikolojik ve davranışsal özelliklerdir. Biyolojik faktörler içinde yaş, cinsiyet, genetik yapı, doğum travmaları nedeniyle olan nörolojik hasarlar sayılabilir. Psikolojik ve davranışsal özellikler olarak ise hiperaktivite, davranışların kontrol edilememesi, dikkat sorunları sayılmaktadır. Kişinin ailesi ve arkadaşları ile birlikte olduğu ortam ve ilişkileri olumsuz ise şiddet davranışları daha fazla ortaya çıkmaktadır. Çocukluğunda şiddet ortamında bulunan erişkinlerin de daha fazla şiddet uyguladıkları bilinmektedir. Bu, gençler arasında şiddet görülmesi açısından önemli bir bulgudur. Liselerde yapılan çalışmalarda gençler, ailelerindeki bireylerden şiddet gördüklerini ve kendilerinin de aile bireylerine şiddet uyguladıklarını belirtmektedirler. Hatta üniversite gençleri arasında yapılan çalışmalarda, gençler ailelerinden fiziksel, psikososyal ve cinsel şiddet gördüklerine ilişkin yanıtlar vermektedirler. Şiddet gören genç bir nesil şiddet davranışlarını benimseyerek uygulamaktadır. Ailenin sosyoekonomik yapısı ve kültürel örüntüsü de şiddet davranışlarının görülme sıklığını etkilemektedir. Aile ortamında alkol ve madde kullanımı, stres ve sosyal yalnızlık gibi faktörlerin olması da şiddetin görülmesini artırmaktadır. Ailenin bulunduğu psikososyal yapı, ailede sorunu olan bir birey olması, aile içi şiddetin yaşanmasına neden olmaktadır.

ŞİDDETTİN NEDENLERİ
Toplumun silaha bakış açısı şiddet olaylarını etkilemektedir. Dünyada şiddet ölümlerinde önemli bir risk faktörü “ateşli silah” sahibi olmadır. Dünyada ateşli ve küçük silahlarla olan ölüm sayısı yılda 2,3 milyondur. Dünyada küçük silahlarla olan ölümleri %68’i cinayet, %26’sı intihar ve %2’si kaza şeklindedir. Ülkelerin gelişmişlik düzeyi silahla olan ölümleri etkilemektedir. Ateşli silah ölümleri orta gelirli ülkelerde yüzbinde 42,2 iken yüksek gelirli ülkelerde yüzbinde 17,3’dür. Gençlik döneminde şiddet nedenle yaralanmaların ateşli silah, tekme ve yumruk ve bıçak ya da çakı gibi diğer silahlarla olduğu bilinmektedir. Toplumların çete ile mafya olayları, alkol ve uyuşturucu madde kullanımına ilişkin tutumları gibi etmenler de şiddet olaylarına ilişkin tutumların oluşmasını sağlamaktadır. Toplumun sosyal yapısı, demografik yapının değişiminden özellikle göçlerden etkilemektedir. İşsizlik, göç, öğretim kurumlarına ulaşamamanın neden olduğu ve ülkemizde son yıllarda çok yoğun olarak tartışılan sosyoekonomik eşitsizlikler de şiddetin tetikçisi olarak rol oynamaktadır. Toplumun genel kültürel değerleri, toplumda erkek ve kadının rollerine bakış açısı, silah sahibi olma konusundaki değerleri, şiddete bakış açısı ve yaklaşımı genç nesillerin şiddete ilişkin değerlerini oluşturmaktadır. Bugün ülkemizde erkek ve kadının toplumdaki rollerinin namus üzerine yerleştirildiği, erkeklerin silah sahibi olmasının kabul edildiği ve hatta istenildiği, erkek çocukların haklarının şiddet uygulayarak korumasının desteklendiği aileler bulunmaktadır. Bu tür yaklaşımlar şiddet olaylarının daha da artmasına neden olmaktadır.

MEDYANIN ŞİDDETTİN ARTIŞINDAKİ OLUMSUZ ROLÜ
Medyada toplumun şiddete bakış açısını değiştirmektedir. Medyada sık olarak gösterilen şiddet olayları, film ve dizilerde yaşayan şiddet olayları, bireylerin özellikle gençlerin şiddet olaylarının kanıksamalarına, olağan görmelerine neden olmaktadır. Bazen de gençler şiddet davranışlarına özenmektedirler. Bu nedenle şiddet olaylarının medyada sık olarak yer alması gençleri her yönden olumsuz olarak etkilemektedir. Medyanın şiddet olaylarına bakış açısının yasalar ile belirlenmesi ve medyanın da toplumsal sorumluluğunu üstlenerek şiddete ilişkin yaklaşımını değiştirmesi gerekmektedir.

ŞİDDET NASIL ÖNLENİR?
Şiddet önlenebilir bir halk sağlığı sorundur. Toplumun değişik kesimlerinde, gençler arasında şiddetin görülme sıklığı ve etkileyen etmenlere yönelik müdahalelere gereksinim vardır. Bebeklik döneminden başlayarak çocuğun ve ailesinin sorun çözme kapasitesinin geliştirilmesine gereksinim vardır. Antisosyal ve saldırgan davranışları azaltmaya yönelik olarak geliştirilen programlar, akranlarla pozitif, arkadaşça ve birleştirici ilişkinin geliştirilmesini amaçlar. Sosyal programlar kızgınlıkla başa çıkma, davranış değiştirme, sosyal kavram ve becerileri geliştirme, sorunları ve çatışmaları çözmeyi odaklamaktadırlar. Ailelerin, aile ilişkileri, çocuk yetiştirme teknikleri konusundaki becerilerini geliştirilmelerine yönelik desteğe gereksinimleri vardır. Bu programlar şiddetin görülme sıklığının azaltmasını sağlanabilir.
Sorunu olan gençlere yönelik pozitif yapıda olan bir erişkinle sıcak ve destekleyici ilişkinin öğretilmesini içeren programlar (danışmanlık) uygulanabilir. Toplumda silah sahibi olma, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı, çete şiddetine yönelik olumlu politika ile uygulama stratejilerinin geliştirilmesi ve uygulanması gerekmektedir. Gençlerin yaşam yerlerinde olumlu sosyal ve kültürel çevre oluşturmak, onların bu çevreyi kullanabilmelerini sağlamak en önemli koruyucu yaklaşımlar arasında yer almaktadır. Yerel yönetimler, okullar ve sivil toplum kuruluşları tarafından gençlere yönelik spor ve kültür etkinliklerinin artırılmasına gereksinim vardır.