Heyecan, psikolojik ve fizyolojik bir karışımdır. Kişinin uyum gösteremediği ya da kötü uyum sağladığı bir olayda ruhsal ve beden gücünde meydana gelen bir değişimdir. Heyecan halinde kişi alışılagelmemiş bir durum karşısında hareketsel ve sinirsel yedek enerjilerinden kullanır. Heyecanı meydana getiren durum, kişinin içinde bulunduğu durumun tam tersi özelliğine sahiptir. Kişinin olanakları aynı kaldığında, güdülenmesi artarsa heyecan meydana gelir. Altından kalkılamayacak olaylar karşısında da heyecan duyulur. Yani heyecan kişiliğin uyum sağlamadığı durumlara karşı gösterilen bir tepkidir. Günlük yaşamda kaygı, sevinç, üzüntü, korku, hiddet, utangaçlık tepkileri birer heyecandır. Bu durumlar duygusal yaşamın göze çarpan aşamaları arasında yer alır. Bunların görünen bölümü heyecanı meydana getiren fizyolojik ve psikolojik etkilerle nitelik kazanırlar. Heyecan bazı zamanlarda kısa süreli, bazı zamanlarda ise sürekli hale gelir. Kişilerin heyecanlanması oldukça normal bir tepkidir. Bu heyecanlar normal yaşamı etkilemediği sürece normal kabul edilir. Ancak bu etkilerin olması durumunda bazı tedbirlerin alınması gerekir. Heyecanın günlük yaşamdaki yeri çok önemlidir. İlk kez araba kullanma, yeni bir grubun içine katılma, yeni bir işe başlama gibi durumlarda herkeste belli oranda heyecan meydana gelir. Bu heyecan miktarı belli oranda olduğu sürece kişiyi daha dikkatli olmaya sevk eder, yapılan işten zevk alınmasını sağlar. Sanatla uğraşanlar, sosyal açıdan başarılı olanlar daha heyecanlı ya da atak yapıda kişilerdir. Her insanda aynı oranda heyecan görülmez. Kişilerin heyecanını davranışlarına bakarak anlayabiliriz. Bazılarında ise heyecan dışarıdan belli olmaz. Kişinin duyarlı ve heyecanlı olması bir avantaj olarak kabul edilmelidir.





Heyecan sırasında neler hissedilir?
Heyecan durumunda kalbin hızlanması ya da yavaşlaması, damarların büzülmesi ve daralması, soluk alıp vermede değişimler oluşur. Sindirim sisteminde mide ve bağırsaklarda hareketler yavaşlar, tükürük salgılaması durur. Hafifçe bir terleme meydana gelir. Kanın içinde alyuvarlar veya akyuvarlar artış gösterir. Karaciğer daha fazla kan şekeri çıkarır, şiddetli derecede korku, saçlarda renk değişimi gibi etkiler meydana gelebilir. Kaslarda titreme, ürperme, tüylerin diken diken olması gibi dış etkiler meydana gelir. Zihinsel görevlerde aynı fiziksel görevler gibi uyarılır veya çöküntüye girer. Zihin etkinliği artabildiği gibi, felce uğrayabilir. Bazı durumlarda sadece düşüncede ağırlaşma ve durgunluk izlenebilir. Görünüş itibarıyla da insanlar heyecanlandıkları zaman daha ilginç bir hal alırlar.
Heyecanın fazla olması nelere yol açabilir?
Fazla heyecan hata yapmaya ve psikolojik sorunlara neden olur. Kişinin davranışlarını kontrol etmesine engel olacak heyecan derecesi hata yapmayı kolaylaştırır. Bunun yanında fazla heyecan bazı psikolojik sorunlara neden olabilir. Bunlar asansör ve yükseklik fobisi, sosyal fobi, panik atak, kekemelik gibi konuşma bozuklukları, dikkat eksikliği gibi sorunlardır.
Heyecanı azaltmak için ne yapılabilir?
Bazı kişiler için heyecanın fazla olması normal kabul edilse de, alınan bazı tedbirler sayesinde heyecan kontrol altına alınabilir. Bu tedbirlerden biri solunumu doğru bir şekilde yapmaktır. Bu kişideki kaygıyı azaltan bir etkendir. Heyecanı kontrol etmeyi sağlayan diğer etken ise, gevşeme tekniklerinin kullanılmasıdır. Heyecanı meydana getiren durumların daha sık yaşanması kişideki heyecan miktarını azaltılmasına yardımcı olur. Sınavlarda fazla heyecanlanan kişilerin sıkça sınava girmesi heyecanı azaltan etkendir. Ayrıca kişiler yaşama ne kadar olumlu bakar, mutlu olmayı öğrenirse heyecanını azaltabilir.
Heyecana neden olan sebepler ve heyecanla başa çıkma yolları nelerdir?
Heyecanı kompleks haline getirmemek: Kişide oluşan heyecan insanlarla olan ilişkisine zarar vermiyorsa heyecan bir sorun olarak görülmemelidir. Kişinin heyecanından rahatsız olması, kaygısını arttıracağından heyecanını da bunun oranında arttıracaktır. İnsanların içindeyken yüzü kızaran kişi bunu sorun haline getirdikçe, yüzü daha fazla kızarır.
Güven eksikliğini aşmak: İnsanlarda güven duygusu 2-3 yaşlarında gelişir. Bu yüzden ailedeki tutum, özellikle anne ve babanın tutumu son derece önemlidir. Kişinin güven duygusunun gelişmesine engel olan tutumlar, ileri dönemlerde stres ve yaşam zorlukları karşısında dayanıksız olmasına neden olur. Kişiler isterse iç konuşmalar yaparak, olumlu taraflarını görür ve güven duygularını geliştirebilir. Bunlar yeterli olmazsa, profesyonel destek alınması gerekir.
Hata yaparım endişesine kapılmamak: İnsanlarda heyecanın artmasına neden olan en büyük etken hata yapma endişesi taşımalarıdır. Çocukluk döneminde aşağılanmış, ailesi tarafından yüksek beklentilere maruz kalmış ya da mükemmeliyetçi kişilerde hata yapma endişesi daha fazla olur. Bunun dışında eğitimi yeterli olmayan ve kendisini geliştirme olanağı bulamayan kişilerde hata yapmaya yatkın olduklarını düşünür. Kişiler hayat boyunca gelişme içinde olduklarını bilmeli, aşağılık kompleksine kapılmadan kendilerine zaman tanımalı ve eksikliklerini düzeltmeye çalışmalıdırlar.
Geçirilmiş olan travmalar: Travmalar sonrasında heyecan yaşanması doğal bir tepkidir. Kaza, felaket gibi ani travma yaşayan kişilerin profesyonel yardım alması tavsiye edilir. Yaşanan stres nedeniyle vücutta değişimler olacağından, fazla miktarda heyecan duyulması kaçınılmaz olacaktır.
Organik rahatsızlıklar: Organik rahatsızlıklar ve psikolojik rahatsızlıklar birbiriyle ilişki halindedir. Sıkıntı ve üzüntüler hastalıklara, hastalıklarda psikolojik rahatsızlıklara neden olabilir. İç salgı bezleri heyecan için etkili olan kimyasalların üretiminde etkilidir. Şeker hastalığı, tiroit rahatsızlıkları, vitamin eksiklikleri fazla heyecana neden olabilir. Bunlar tıbbi ve psikolojik tedaviler yardımıyla düzelebilir.
Doğal yaşamak: Organik ve psikolojik sorunlar doğal yaşama yoluyla tedavi edilebilir. Spor yapma, doğru solunum tekniklerini kullanmak, gevşemeyi öğrenmek, temiz havada yaşamak, beslenmeye dikkat etmek heyecanın kontrol edilmesinde faydalı olur.