DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERKATİVİTE BOZUKLUĞU OLAN ÇOCUĞA NASIL YAKLAŞILMALI?



Dikkat eksikliği hiperaktivite/aşırı hareketlilik bozukluğu(DEHB), çocukluk dönemine ait en yaygın davranışsal, yapısal ve duygusal sorunlardan biridir. Uzman Psikolojik Danışman Ayşe Arslanoğlu, DEHB sorunu yaşayan çocukların özelliklerini anlattı, ailelere ve öğretmenlere önerilerde bulundu.

DEHB, çocuğun “yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik, ataklık ve dikkat sorunları” olarak tanımlanmaktadır. Bu sorunu yaşayan çocuklar bütün yaşam alanlarında becerilerini ortaya koyabilmelerine engel olan davranışlar (durup dinlenmeden hareket etme, dürtüsellik vb.) sergilerler. Bu özellikler çocuğun hem akademik hem sosyal hem de duygusal gelişimini olumsuz etkiler.
DEHB sorunu yaşayan çocuk ve gençlerin özellikleri
0-24 ay: Aşırı hareketlilik, duyguların yoğunluğu, olumsuz ruh hali, zayıf fiziksel düzenleme.
3-5 yaş: Aşırı hareketlilik, dürtüsellik, kurallara uyumda zorluk, öfkeli tutum, sakarlıklar, tuvalet eğitimin gecikmesi, karşıt gelme davranışları, grup etkinliklerinde sorunlar, bebeksi davranışlar.
6-8 yaş: Durmaksızın hareket etmek, kurallara uyumda zorluk, dikkat problemleri, kısa süreli dikkat süresi, zayıf dinleme becerisi, desteklenmeye ihtiyaç duyma.
9-12 yaş: Başarı düşüklüğü (18-53 %), yüksek hata yapma oranı, ödevleri tamamlamada güçlük,okuma ve dil alanında öğrenme güçlükleri (25%), rahatsız edici davranışlar, zayıf sosyal beceriler, kendilerini kontrol etmede güçlük, akran problemleri, evde problemler, sorumlulklarını yerine getirmeme, unutkanlık, çalma, yalan söyleme, eşyalara zarar verme.
13-18 yaş: Okul performans düşüklüğü, ödevleri hatırlamayla ilgili güçlük, ödevleri tamamlamayla ilgili güçlük, başarısızlık, isyankarlık, otoriteye karşı gelme, aile kurallarını çiğneme, yaşına uygun olmayan sorumsuz davranışlar, madde kullanımı, suç davranışları gösterme, düşük öz güven, zayıf sosyal ilişkiler.
DEHB olan çocuklarda okul, ev ya da arkadaşlar ile ilgili sorunları çok sık yaşarlar. Okulda umulanın altında performans gösterirler, dikkatle ilgili sorunları derslerde öğrenmelerini güçleştirir, ödevlerinin başına oturmakta ve tamamlamakta zorlanırlar. Sırasını beklemekte zorlanmaları, arkadaşlarının oyunlarını bölmeleri, düşünmeden davranabilmeleri ve kurallara uymakta zorluk yaşamaları sebebiyle de sıklıkla arkadaşlarıyla sorun yaşarlar. Aynı zamanda sorunlara uygun çözümler bulamadıkları, sosyal ipuçlarını okumada güçlük yaşadıkları ve fiziksel iletişim yolları kullanmayı tercih ettiklerinden dolayı yaşadıkları sorunlar zaman zaman daha da büyüyebilir
Ev ortamında da verilen görevlerin yarsını unutabilmeleri, başladıkları işleri tamamlamakta zorlanmaları, dış uyaranlarla dikkatleri kolayca dağılabilmeleri gibi sorunlar yaşarlar. Eşyalarını, ödevlerini unutabilirler, kaybedebilirler ve bu nedenle aileleri onların “çok unutkan” olduklarını söyleyebilir. Sık sık ufak tefek kazalar atlattıkları için “sakar” diye nitelenebilirler. Tüm bunlar çocuğun günlük yaşamında, sosyal ilişkilerinde, okul başarısında olumsuz etkilere neden olur.
Ailelere öneriler
* Olumlu iletişim ve disiplin yöntemleri kullanmak
* Yaşadıkların sorunun farkında olarak ve ona ihtiyaç duyduğu her an yanında destek olacağınızı hissettirmek ve yardımları kademeli azaltmak
* Olumlu davranışlara odaklanıp onları arttırmayı hedeflemek
* Basit ve anlaşılır kurallar koymak
* Zorlandığı konularla ilgili küçük ve ulaşılır hedefler koymak ve başardıkça büyütmek
* Rutin programlar hazırlamak
* Öğretmenleriyle yakın ilişkide olmak
* Fiziksel cezalar kullanmamak
* Yapmasını istediğiniz davranışlarla ilgili model olmak

Öğretmenlere öneriler
* Olumlu iletişim ve disiplin yöntemleri kullanmak
* Öğretmene ve tahtaya yakın oturtmak
* İyi yaptığı alanlarla ön plana çıkmasına destek olmak.
* Yönergeyi takip ettiğinden emin olmak için göz temasını sürekli tutmak
* Sözel uyarılar yerine yakınında kalarak ve omzuna dokunarak uyarılarda bulunmak
* Aile ile yakın temasta ve iletişimde olmak
* Olumlu davranışlarını ödüllendirmek
* Zorluk yaşadığı alanlarla ilgili ödül tablolarıyla desteklemek