Aile fertlerinin çocuklar önünde tartışmasının onlar üzerindeki etkileri nelerdir? Bu durumun uzun vadede ne gibi sorunlara yol açtığını, çocukların psikolojisini nasıl etkilediğini Pedagog Soner Koşan’a sorduk.

Aile fertlerin kendi aralarında yaptığı tartışmaların niteliği önemlidir. Aile fertleri tartışmayı bir sonuca varmak, yenilenmek, farklı bir fikri algılamak, bakmadığı pencereden farklı bir bakış açısını anlamak üzerine bu tartışmaları sürdürüyorsa çocuklar olumlu etkilenir ve iletişim üzerine ciddi iyi bir eğitim almış olurlar. Bu da çocuğun ileriki dönemlerdeki sosyal, duygusal ilişkilerinde çok büyük kolaylıklar sağlar. Ama günümüzde tartışmalar çoğunlukla yukarıda saydığım çerçeve içerisinde değil daha çok düşündüklerini kabul ettirme, dayatma, kısıtlama, inkâr, yalan, öc alma, bastırmak, inanmamak üzerine olduğu için tartışma doğal olarak hayal kırıklığı, hüzün, ağlamak, yalnızlık, yılgınlık, ruhun sıkışması, teslim olmak veya isyan olarak sonuçlanmaktadır. Bu tür dramatik sonuçlara yol açan tartışmalar, tartışan aile bireyleri üzerinde bile büyük yıkıcı etkileri olduğunu düşünürsek ve çoğunlukla bu tür tartışmalar bir kısır döngü içinde devam ettiği için çocuklar çok daha büyük yıkımlar yaşayarak kendilerine, ailelerine, yaşamlarına dair öz güvenlerini yitirmeye başlarlar.
Çocukların yaşama dair beklentileri ebeveynler üzerinden olur

Biz yetişkinlerin yaşamla çok fazla bağı ve yaşamda kalmak için çok nedenimiz vardır. Örneğin daha fazla üretebilmek, daha fazla kazanmak, daha çok yerleri görmek, daha çok hobilerimizle ilgilenmek, yeni insanlarla tanışmak, yeni sosyal-duygusal ilişkilere yelken açmak, kariyer yapmak gibi daha birçok neden sayabiliriz. Bu tür bağların çokluğu bizi yaşama bağlar. Bu bağlardan bir veya birkaçı sekteye uğrasa bile diğeri ile sımsıkı yaşama tutunup aldığımız eğitim ve öngörüyle yeniden hayata dair yaşam sevincimizi inşa etme sürecine gireriz. Ama 0-15 yaş aralığındaki çocuklarımızın yaşama dair beklentileri çoğunlukla ebeveyn üzerinden olur. Bizleri yaşama bağlayan atardamarlar olarak görürler. Çocukları yaşama bağlayan atardamarlarının kronik bir şekilde bozulması, yok olması, birbirlerini yıpratması doğal olarak çocuklarda değersizlik, yalnızlık ve çaresizlik duygusunu tetikleyecektir. Bu duygular da çocukların ileri dönemlerde patolojik ruhsal rahatsızlıklar yaşamasına neden olabilir.
Tartışmayı izleyen çocuk bundan nasıl etkilenir?

Aile fertlerinin birbirleri ile tartışmalarını izleyen çocuk, bunun bir iletişim aracı olduğunu benliğine yerleştirirse hayatındaki kişilerle bu iletişim yöntemini kullanmaya başlar. Belli bir süre sonra çocuk da anne ve babası gibi iş, duygusal ve sosyal ilişkilerinde başarısız, mutsuz sonuçlar alacağından yaşama dair beklentileri iyice düşer. Çocuk; tehlikeli, buhranlı bir kısır döngünün içine girebilir. Bu buhranlı dönemler çocuğu daha da yalnızlaştırabildiği gibi yaşamdan öç alabilmek için daha agresif de yapabilir, bundan dolayı da marjinal, radikal örgütlenmelerin içinde kendini daha da mutlu hissedeceğinden yakınlık ve sempati geliştirebilir.
2-5 yaş arası çocuklar: Ebeveynlerin tartışmalarında yok olmak, kıyametin kopması gibi duygulara kapılma olasılıkları güçlüdür.
5-10 yaş arası çocuklar: Daha çok suçluluk ve çaresizlik duygusunu yaşadıklarından okul ve sosyal ilişkilerinde çoğunlukla başarısız olma ihtimalleri yüksektir. Bu duygu aynı zamdan agresyon veya içe dönük olmayı da beraberinde getirebilir.
11 ve üstü çocuklar: Bu yaşlarda tartışma durumu taraf olma, arayı bulma, bir tarafı dışlama olarak da kendini gösterir. Bu üç gurupta da çocukların başvurduğu yöntemler çocuklarda davranış ve ruhsal bozukluk olarak çıkabilir.
Çocuklara “hakemlik” yaptırmayın

Tartışmaların ortasında veya sonunda çocuklara kimin haklı kimin haksız olduğunu sormayın ve onlara hakemlik yaptırmayın. Bu tür girişimler belki sizin egonuzu yükseltebilir ama çocuğun içinde ciddi kırılmalara yol açar.
Sizin için önemli olan konular onlara önemsiz gelebilir

Ekonomik, kültürel, dinsel ve geleneksel konulardaki sert tartışmalardan sakının. Bu tür kısır ve agresif tartışmalar daha sonra çocuğun bu konular üzerine pasif veya agresif daha fazla yönelmesine neden olabilir. Sizin için önemli olan bu tür konular, çocuklar için önemli olmayabilir. Onlar bu konularla ilgili sorunları yeterince algılayamadıkları için daha dürtüsel, daha ilkel, daha tehlikeli, daha obsesif bir şekilde çözebilme yollarına gidebilir ve sonucunda istenmeyen ciddi sorunlarla karşılaşabiliriz.
Onların çocuk olduklarını unutmayın

Çocuklar minyatür yetişkinler değiller, bunu hiç unutmamalıyız. Onlar bizim 18-20 yıl sonra yaşamın kollarına bırakacağımız emanetlerimiz ve biz bu emanetlere iyi bakmalıyız ki kişi bu yaşlara geldiğinde kendini yalnız, beceriksiz ve zayıf hissetmesin. Bu yüzden mümkün mertebe çocukların çocuk olduğunu unutmadan, onlarla kanka ilişkisine girmeden, onları salt kendi sosyal çevremizde daha popüler olmak için yaşlarından daha çok ruhsal ve zihinsel büyütmeden, at yarışçısı gibi koşturmadan yetiştirmeliyiz.