Sakin bir çocuk gençlik döneminde birden eve geç gelen, büyükleriyle sert konuşarak ailesine karşı ağır sözler kullanan hırçın, ısrarcı, içine kapanık ve yanlız kalmayı tercih edebilen bir kişiye dönüşebilir.
Aynur Özalp
Psikolog
Kimseyle konuşmak istemez, annesinin bile odasına girmesine karşı çıkar. Özel eşyalarına karşı aşırı bir koruyuculuk geliştirilebilir. Bu davranışlar çocuğunuzun artık ergenlik dönemine girerek yetişkinliğin kapılarını aralamaya başladığını gösterir. Sert tepki ve eleştirileri asla ailesine karşı değildir. Kendi kişiliğini, kimliğini oluşturabilmesi için gereklidir ve olumsuz tepkiler geçicidir. Bunlar kişilik oluştukça tamamen ortadan kalkacaktır. Genç açısından zor olan bu dönemde aile hoşgörülü ve esnek olmalıdır.
Türkçemizde genç kelimesini karşılayan çok güzel bir kelime vardır; ‘’ delikanlı’’. Genç çabuk karar verir ve çabuk karar değiştirir. Bir olaya hemen girer, karşısındakine hemen inanıp bağlanabilir. Bu yaş döneminde genç için arkadaş grubu ve onların değerleri, kuralları ailesinden bile daha fazla etkili ve önemlidir. 12 ila 22 yaş arasındaki 10 yıllık sürece ‘’ergenlik dönemi’’ denir. Bu dönemde genç ne çocuktur, ne de yetişkin; bu bir ara dönemdir. Bazı durumlarda genç, aile tarafından ‘’ sen artık adam oldun, bunları yapabilmen lazım’’ şeklinde uyarılır ve ikilem içinde kalır. Genç bu dönemin güzelliklerinin farkına vararak tadını çıkartmalı, ebeveynler ise ergenlik sürecindeki çocuğun pek çok sorun yaşayıp birçok kritik durumla karşılaşacağını bilerek ona göre davranmalıdır.
-Ebeveynler, gençlik döneminizde yaşadığınız zorlukları hatırlayın!..
Erkeklerde sesin kalınlaşması – incelmesi ve genç kızlarda gögüslerin büyümesi utanma gibi bazı sorunları ortaya çıkarabilir. Bu değişikliklere hazır olmayan genç, alıngan ve kırılgan bir kişiliğe bürünür. Bedenindeki fiziksel değişiklikler orantılı olmadığı için sakarlıkları artar. Ebeveynin burada yapması gereken kendi gençlik dönemini hatırlayıp çocuğuna karşı anlayışlı ve hoşgörülü davranmasıdır ki bu sıkıntılı dönem daha kolay ve rahat geçsin.
- Genç için arkadaş önemlidir. Çocuğunuzu seçim yapmaya zorlamayın.
Genç, ailesinin ve yetişkinlerin yaptıklarından daha farklı, değişik ve ilginç şeyler yapmak ister. Bu bir çeşit başkaldırıdır. Dönemin aykırı populer şarkıcıları veya yıldızlarını örnek alarak yetişkinlere veya sisteme karşı çıkmaya çalışır. Bir genç akranlarının giydiklerini giymez, yaptıklarını yapmazsa dışlanacağını düşünür. Onun için geçerli kurallar, tamamıyla diğer arkadaşlarının veya içinde bulunduğu grubun uygun gördükleridir. Artık onun hayatının merkezindeki kişiler arkadaşları; en önemli değerleri de onların değerleridir. Aile bu durumu fark ettiğinde kabul etmek istemez, paniğe kapılır ve tepki verir. Ailenin tepkisi gencin bu tavırlarına daha fazla sarılmasına sebep olur. Karşılıklı düşmanca duygular oluşmaya başlar; önce şikayetler, eleştiriler, bağırmalar ardından yasaklama ve sınırlamalar sonucunda başlayan huzursuzluk evden kaçmaya kadar varabilir.
- Önce çocuğunuzu dinleyin onu eleştirmeyin, emir veya tehdit yerine arkadaşça ve samimi olun.
Genç aslında hem arkadaşlarına uymak, hem de ailesinin en sevdiği çocuğu olmak ister. Ama ailesini seçerse arkadaşları tarafından dışlanacak ve yanlız kalacak; arkadaşlarını seçerse bu defa ailesinin eleştirilerini gögüslemek zorunda kalacaktır. Genç, bir yandan ‘’bende yapabilirim, beni serbest bırakın, bana karışmayın’’ derken, diğer bir yandan da ‘’ bana gösterin, bana bakın ve beni takip edin ‘’ demektedir. Bu dönemde en önemli noktayı ebeveynin çocuğunu dinlemesi oluşturur. Aile gencin kafasını karıştırmadan bazı konularda ona seçme özgürlüğü tanımalı ve bu özgürlükten korkmamalıdır. Yaşam konusunda tecrübesi olmayan genç arkadaş seçiminde yanılabilir ancak arkadaşlarını tanıyabilmesi için ona zaman verilmesi gerekir. Aile onunla zaman zaman arkadaşları konusunda konuşup, kendi fikir ve deneyimlerini anlatabilir. Konuşma asla olumsuz, eleştirisel ve yargısal kelimelerle başlamamalı, emir cümleleri ve tehdit içermemelidir.
- İkilem yaşar; kabına sığmaz, sabırsız ve asidir…
Kimliğini oluşturan genç ailesini eleştirir, beğenmez. Bazen bu eleştirilerin dozunu kaçırarak kırıcı, incitici olabilir. İkilemleri aynı anda yaşar. Bazen inanılmaz derecede kendisine güvenirken bazen de çok ufak bir olay karşısında güvensizlik, cesaretsizlik ve utangaçlık gösterir.
Bir işe düşünmeden, dinlenmeden ve hesaplanmadan girişebilir. Pek çok şeyi aynı anda yapmak ister. İstediği şeyin hemen ve şimdi olmasını bekler. Sabırsızlık bu dönemin en beligin özelliklerindendir. Dikkatsizlik, dalgınlık ve unutkanlık davranışları sergileyebilir. Çabuk negatif olur. Kendisine söylenen bir şeye karşı çıkma eğilimi gösterip ‘’ben bilirim’’, ‘’ben de yapabilirim’’, ‘’eğer siz söylerseniz yapmam’’ veya ‘’tersini yaparım’’ diyebilir.
- Gence özellikle cinsellik, doğum ve regl dönemi hakkında açık, doğru, yeterli bilgileri vermek gerekir.
Büyüme ve yetişkin olma sürecine giren her gence ailesi bu bilgileri vermelidir. Özellikle regl döneminin genç kıza mutlaka açıklanması gerekir ki bu durumla karşılaştığında korkup paniğe kapılmasın.
- Hayallerine saygı gösterin…
Gençlik döneminin kendine özgü bir özelliği olan hayal gücüne ailenin değer vermesi çok önemlidir. Bizim toplumumuzda çoğunlukla hayal gücü boş ve kötü bir şey olarak algılanır. Ailenin kaygısı gencin imkansız şeyler için hayal kurup bunları talep etmesidir. Halbuki gelişmiş toplumlarda hayal gücü değerli, önemli bir zenginlik ve güçtür. Çocuklarının küçük yaşta bu önemli bir zenginlik ve güçtür. Çocuklarının küçük yaşta bu önemli güce biran evvel sahip olması için büyük bir çaba gösterirler. Çünkü hayal gücünün çocuğun tüm yaşamını aydınlatacağını ve zenginleştireceğini bilirler.
- Gençlerde yaratıcı fikirler ön plana çıkar.
Bu dönemde gençler çok güzel aşk mektupları, şiirler, öyküler yazarlar. Kız – erkek arkadaşlarıyla buluşabilmek için yapamayacakları şey yoktur. Dağları aşar, arkadaşlarına veya ailelerine şirin görünmek için evde daha önce hiç yapmadıkları işleri – hatta temizlik bile – yapabilirler. Yaratıcılıklarını olumlu veya olumsuz olaylar karşısında kullanırlar.
- Gençler, yetişkinlere oranla intihara daha fazla meyillidir…
Gençlerin intiharları aslında aileye veya çevreye bir mesaj iletmek, yardım istemek, tutum değişikliği sağlamak amaçlıdır. Eğer aile, gençle iletişimde zorlanıyor ya da genç derslerinde inatçı bir başarısızlık gösteriyorsa mutlaka bir uzmandan yardım alınmalıdır. İntihar edeceğinden bahseden gencin bir sıkıntısı var demektir. Ona sorunlarını size rahatlıkla açabileceği uygun ortamı hazırlayın. Aileler, gençleri dinlemeye ve anlamaya çalışın…