Anne babanın boşanması, ebeveynlerden birinin vefatı gibi durumlar neticesinde bazı çocukların üvey ebeveyn ile yaşamaları gerekebiliyor. Bu durum, özellikle de sürecin başlarında çocuklar için önemli bir stres faktörü olabiliyor. İlk kez üvey anne ya da babayla yaşamaya başlayacak olan çocukların yaşam düzenlerinde büyük bir değişim gerçekleşiyor.
Uzm. Dr. Orhan Karaca
Psikiyatri Uzmanı
Çocuğun anne ya da babasından ayrılmasının kolay olmadığı unutulmamalı, çocukla empati yapılmaya çalışılmalıdır. Çocuğun ruh halinin nedeni ilk karşılaşılan ana kadar yaşadığı stres olduğundan, üvey anne veya babanın bunu kişiselleştirmemesi, alınganlık göstermemesi gerekir. Çocuğun yeni geldiği ortama ve evdeki diğer kişilere alışması için, belli bir zamana ihtiyaç duyacağı unutulmamalıdır. Çocuğun davranış kusurları, kaygı ve depresyon belirtileri anlayışla karşılanmalı, gerekirse profesyonel destek alınmalıdır.
Bu süreçte çocuk ne gibi endişeler taşır?
Bildiği ve alışık olduğu bir düzenden yeni bir ortama gelmiş olmak, çocukta gerginlik oluşturabilir. Anne ve babasının ayrılmasıyla güveni zedelenen çocuk, anne ve babasının bundan sonra nasıl yaşayacağını, kendisinin nerede kalacağını, hayatında önemli kayıplar olup olmayacağını, yeni tanıştığı kişiyi (üvey anne/baba) hangi konuma koyacağını düşünerek kaygılanabilir, üzülebilir.
Çocuğunu üvey annenin/babanın evine gönderen ebeveynler ne gibi endişeler yaşar?
Bu zorlu süreçte çocukların olduğu gibi, üvey aile bireylerinin yanına çocuğunu gönderecek olan anne veya babaların da bazı endişeleri olabilir. Ebeveynler çocuklarının kendilerinden kopacağı/koparılacağı, çocuğunda huy ve davranış değişiklikleri gelişeceği, çocuğuna kötü davranılacağı düşünceleri nedeniyle kaygı yaşayabilir.
Diğer evde yaşayan çocuğun durumu, endişeleri ona yansıtmadan nasıl öğrenilebilir?
Çocuklar yaşamış oldukları olumsuzlukları belli etme eğilimindedir. Bu duruma bir nevi kendini frenlemek zorunda hissetmeme de denilebilir. Hatta “çocuktan al haberi” sözü de bu durumu destekleyen bir sözdür. Eğer çocukta davranış kusurları gelişiyorsa ya da duygularında beklenenin aksine değişimler varsa, dikkatli olmak gerekir. Ancak çocuğu huzursuz edip, ebeveyninden yanlış davranışlar öğreneceğini de düşünerek bu tür araştırmalara başvurmamak en sağlıklı tutumdur. En doğrusu, her iki ebeveynin (ayrılmış olsalar da) çocukla ilgili tutum belirlerken ortak hareket etmesidir.




Çocuğun öz annesi/babası üvey ebeveyne karşı çocuğu dolduruyorsa ve karşı taraf bunu hissediyorsa ne yapmalıdır?
Bu konuda kesin bilgi olmadan hareket etmemek ve bu mücadeleyi çocuk üzerinden yapmamak gerekir. Böyle bir şeyin tespit edilmesi durumunda çocuğun psikolojisi dikkate alınarak, ebeveynler kendini ona göre konumlandırmalıdır. Çocuktan alınan bilgilere karşılık vermek yerine, diğer ebeveynle bir görüşme planlanmalı, çocuğa ortak açıklama yapılmalıdır.
Çocuk üvey ebeveyndeyken saat başı öz ailesi tarafından aranıp kontrol ediliyorsa ve karşı taraf bu durumdan rahatsızsa, nasıl bir çözüm yolu izlenmelidir?
Arayan kişiye bu kontrolün çocukta güvensizlik doğurabileceği söylenmeli, çocukla ilgili kaygıların anlaşıldığı, bu kaygıları doğuracak bir sebep olmadığı, çocuğun sağlıklı gelişimi için güven temelinde bir anlaşma yapmanın gerektiği ifade edilmelidir. Çocuğa ulaşma yolları tıkanmamalı, (eğer varsa) mücadele çocuk üzerinden yürütülmemelidir.
Toplum içinde genellikle olumsuz bir algısı olan üvey anne/babanın çocuğun gözünde de böyle bir algısı varsa, üvey ebeveyn nasıl bir tutum izlemelidir?
Bu kişiler, çocuğun düşüncelerini anlamaya çalışmalıdır. Anne ve babası ayrılsa bile kendisinin onların yerine geçmediği/geçemeyeceği doğru bir şekilde ifade edilmelidir. Çocuğun olumsuz algısının nedeninin kendisinin olmayabileceği, çocuğun ayrılık ve kayıp sonrası bu duyguları yaşıyor olabileceği hatırlanmalıdır. Çocuğa boşanma sonrası döneme adaptasyon için zaman tanınmalıdır.

Çocuk, üvey anne/babanın kendisiyle ilgilenmesine izin vermiyorsa aile ne yapmalıdır?
Süreç, bu konuda ipucu verebilir. Eğer boşanma öncesinden başlayan bir durumun devamı gibiyse; suçluluk duygusu, özgüven kaybı, depresyon; boşanma sonrası ve üvey anne/babayla tanışma sonrası ortaya çıktıysa, çocuğa yaklaşım ve süreci anlatma ile ilgili sorunlar öncelikle düşünülmelidir.
Her iki tarafın da çocuğun ağzından laf almak istemesi ve yaşananları öğrenmeye çalışması, çocuk açısından nasıl bir psikoloji oluşturur?
Çocuğun sağlıklı gelişimi için, ebeveynlerin tutarlılığı oldukça önemlidir. Bilgi edinmek için, çocuk kullanılmaya başlandığında çocuk bu mücadeleyi fark edebilir ve kendi çıkarları için kullanabilir. Bu durum devam ederse her istediğini elde eden, toplumsal kurallara uyma sorunu yaşayan bir birey olma ihtimali artar.