Yalan söylemek, korku duyulan anlarda yetişkinlerin kendilerini korumak için geliştirdikleri bir davranış gibi görünse de, benzer nedenlerle çocuklar da yalan söyleyebiliyor. Çocuklar yalan söyledikleri anda farkında olmadan eksikliğini hissettikleri şeyler, rahatsızlık duydukları konular ve hayal güçleri hakkında önemli ipuçları veriyor.
Dr. Mehmet Yavuz
Nöropsikiyatri Uzmanı
Çocukların Başlıca Yalan Söyleme Nedenleri
Aile içindeki yetişkinlerin veya yakın çevredeki bireylerin yalan söylüyor olması, çocukların davranışlarını da doğrudan etkiler. Çünkü özellikle de okul öncesi dönemde çocuklar, çevrelerindeki büyüklerini (en çok da anne babalarını) rol model alır. Anne veya babanın yalan söylemesi, yalan davranışını çocuğun gözünde yapılabilir kılar. Çocuk, bunun normal bir davranış olduğuna inanmaya başlar. Yetişkinler gibi çocuklar da zor durumda kaldıklarında, kendilerini mevcut durumdan kurtarmak için yalan söyleme eğilimi gösterir. Cezadan, dersten, istemediği durumlardan kaçmak için yalan söylemek söz konusudur. Çocuklar eksikliğini hissettikleri şeyler için yalan söyler. Örneğin babası ölmüş bir çocuk, babasının onu gezmeye götürdüğünü arkadaşlarına veya yakın çevresine anlatır. İlgi ve sevgiden yoksun kalan çocuklar yalan söyleme eğilimi gösterir. Öz güveni sarsılan ve değersiz hisseden çocuk, olmayan şeyleri olmuş gibi anlatabilir.
Çocuklarda Yalanı Engellemek İçin Yapılması Gerekenler
Çocuklarda yalan söyleme davranışını engellemek için, öncelikle çocuğu yalan söylemeye teşvik eden durumların ortadan kaldırılması gerekir. Örneğin çocuğun yoğun stres ve baskıya maruz kalması, yalan söyleme davranışının gelişmesini tetikler. Anne babalar çocuklarına iyi örnek olmalı, kendilerinin rol model alınacağını unutmamalıdır. Ayrıca çocuklardan yapamayacağı şeyleri beklemek de yalana teşvik edici olabileceğinden, bu konuda da dikkatli olunmalıdır.
Anne babanın çocuğa güven vermeyen, tutarsız davranışları çocukların davranışlarına da olumsuz olarak yansır. Çocuklar çevredeki çocuklar ile kıyaslanmamalı, onlara yeterli ilgi ve sevgi gösterilmelidir. Aile içerisinde değerli olduğunu hisseden çocuk, yalan söyleyerek kendini ispat etme tavrı içine girmeyecektir. Çocukla iletişim kurmak, onun davranışlarını doğru analiz etmek de yalan söyleme eğilimini büyük ölçüde engelleyecektir.
Son olarak, çocuklara yalan söylemenin yanlış olduğu baskı ve sert tutumlarla değil, sözlü olarak yapıcı bir tavırla anlatılmalıdır. Sert davranış ve tutumlar, çocukları yalan konusunda caydırmak yerine, yalan söylemeye teşvik edebilir. Ailesinin baskısından kendini korumak isteyen çocuk, yalan söyleyerek kendini savunmaya çalışır. O nedenle, bu tip davranışlardan uzak durulmalıdır.