Bilindiği gibi insan, doğumundan ölümüne dek gelişimini belirli dönemler içinde sürdürür. Çocukluk, ergenlik, erişkinlik ve yaşlılık olarak bilinen bu dönemler birbirinden kesin sınırlarla ayrılmamışlardır. Her evre bir önceki evrenin etkisinde oluşur ve bir sonrakini etkiler. Uzman Pedagog Didem Küt, çocukların gelişim evreleri hakkında detaylı bilgiler verdi.

Bu dönemlerin birbirinden diğerine geçiş, sadece bireyin bedensel gelişimiyle ilgili olamayıp, duygusal, toplumsal, ekonomik ve kültürel etkenlerin rol oynadığı bir oluşum ve gelişimdir. Öte yandan her dönem, kendine özgü ve belirli bedensel, duygusal ve toplumsal özelikler taşır.
Çocuğun Gelişim Evreleri
Embriyo Dönemi
- Ovum Dönemi
- Doğum öncesi Dönem
- Futus Dönemi
Doğum Sonrası Dönem
-Yeni Doğan Bebek (0-4 hafta)
- Bebeklik (4 hafta-2 yıl)
- İlk Çocukluk (2-6 yıl)
- Son Çocukluk (6-11 yıl kızlarda), (6-13 yıl erkeklerde)
- Ergenlik (11-20 yıl kızlarda), (13-20 yıl erkeklerde)
İlk Çocukluk Dönemi
Bu evre çocukların her şeyi keşfedebilecekleri, başkalarından haberdar olma arzusunun giderek güçlendiği bir dönemdir. İki yaşının başlamasıyla birlikte çocuklar, kendilerinden, benmerkezci, bağımlı bir kişi yerine, bağımsız bir varlık olmaları beklendiğini öğrenirler. Yine onlar bir takım davranış türlerinin belirli ortamlarda uygulanması gereğini öğrenmeye başlarlar. Anne babanın da etkisiyle geliştirilen bu davranış türlerinin tümü “toplumsallaşma olgusu”nun ilk aşmalarını oluşturur.
2-6 yaş arasında ilk çocukluk evresinde çocuk, sosyal ilişkinin nasıl kurulduğunu, ev dışındaki insanlarla, özellikle kendi yaşıtlarıyla nasıl beraber olunacağını öğrenmeye başlar, uyum ve işbirliği gelişir. Çalışmalar bu yaşlarda oluşan sosyal tavır ve davranışların önemli olduğunu ve bazı küçük farklılıklar dışında, tüm çocuklarda rastlanabildiğini göstermiştir.
4-6 yaşları arasında çocuk etkinlik alanını büyük ölçüde geliştirmiş ve dili iyi kavramıştır. Eğlenme, doyum ve problem çözümü için ona yardım eden, ama korku ve kaygılar yaratan imgelemelerini güçlendirir. Bu çocuk gitgide daha toplumsal yönelimli olur.
İlk çocukluk döneminde, cinsiyetin fark edilmesi, kendi cinsiyeti ile özdeşleşme ve yetişkin cinselliğe temel oluşturacak taslağın geliştirilmesi sağlanır. Sağlıklı koşullarda tamamlanan bu dönem çocuğun kendi cinsiyetini benimsemesini, utanç duygusuna kapılmadan merakını gidermeyi öğrenmesini, kendi içsel duygularına egemen olma yeteneğini kazanmasını sağlar.
Son Çocukluk Dönemi
Kız çocuklarında 6-11 yaş, erkek çocuklarında ise 6-13 yaş arası bu dönemde, çocuğun gelişim evresinin olmadığı, zaman zaman iniş çıkışlarla dolu olduğu görülür. Son çocukluk döneminde giren çocuk, dengesiz, kurala karşı olan, isyankar bir tutuma girer. Bir geçiş dönemini oluşturan bu yaşta, bedensel ve ruhsal kaynaklı bazı temel değişiklikler dikkati çeker. Arkadaş gereksinimi ilk çocukluk evresine göre artmış, tek başına ya da ikili oyunlar önemini yitirmiştir. Arkadaşlar ilişkileri çocuğa, toplumsal yaşamda uyumlu bir birey olmayı, işbirliğini öğrenirken, aynı zamanda ona, kendini ve başkalarına saygılı davranmayı, haklarını korumayı, yarışmayı önder olmayı, yönetmeyi, sorumluluk almayı öğretir. Son çocukluk döneminde aşırı duyarlılığın yanında görülen bir başka özellik de, kolay etkilenmedir. Bu dönemdeki çocuklar, kendi arzularının öteki çocukların doğrultusunda olduğu inancındadır. Bu onların guruba kabul edilmelerini kolaylaştırır. Yaşam süreci içinde belki de hiçbir dönemde rastlanmayacak düzeyde kolay etkilenme, son çocukluk evresinde görülür.
Batı Ülkelerinde 6-12 yaş arası çocuklarda sosyal çevre çok genişler. Öğrendikleri ve uyguladıklarından zevk alırlar. Problemlerini ve kazanımlarını paylaşmayı öğrenirler. Kayba tahammülü öğrenirler. Bu dönemde çocukta cinselliğin doruk noktasına ulaşmadığı çocuklukla delikanlılık arasında bir süreçtir ve uyku devresi adını alır.
Bu dönem boyunca kişisel kimlik arayışı birçok yol izler. Erikson’a göre, bu arayış kişin bir toplum içinde verimliliği sağlamada yararlı beceriler öğrenmesi üzerine odaklaşır. Bu süreç, uygun cinsiyet rolü davranışlarının benimsenmesiyle devam eder. Okul çocuğun yaşamında önemli duruma gelir. Çünkü çocuklar zamanın büyük bir bölümünü orada geçirirler; öğretmenleriyle ve yaşıtlarıyla etkileşmeyi ve okuma, yazma, matematik gibi araçları nasıl kullanacaklarını öğrenirler. Bütün bu alanlarda kazanılan başarılar, çocukları ergenliğe hazırlar.
Not: Uzman Pedagog Didem Küt’ün tezinden alıntı yapılmıştır.