Doğum pratiğinde en çok anne ölümüne yol açan nedenlerin başında gelen doğum sonrası kanama, neden oluyor? Kadın Hastalıkları, Doğum ve Perinatoloji Uzmanı Doç Dr Serkan Güçlü, konuyla ilgili merak edilenleri anlattı.

Normal ve Sezaryen Doğumlardaki Oranlar
Doğum sonrası kanama, normal doğumdan sonra yarım litre, sezaryen sonrası ise 1 litreden daha fazla kan kaybı olarak tanımlanmaktadır. Doğumdan sonra 24 saat içinde olan kanamalara erken postpartum kanamalar denir ve genellikle hayati tehlike oluşturur. Doğum sonrası kanama normal doğumlar sonrasında yüzde 3, sezaryen sonrasında ise yüzde 6 oranında meydana gelir. Bu olgularda erken tanı ve tedavi, hastanın hayati tehlikeye girmemesi açısından çok önemlidir.
Doğum Sonrası Kanamanın Nedenleri
Doğum sonrası kanamanın en sık sebebi “atoni” ismi verilen rahim kasının kasılamaması ve kendini toplayamaması durumudur. Normal şartlarda doğumdan hemen sonra rahim kasılır, kısalır ve boyutları küçülmeye başlar. Bu arada rahim kası “myometriyum” arasından geçen damarlar sıkışır ve damar ağızları kapanır. Böylece rahim kasının bu damarları kapatması sayesinde kanama kontrol altına alınır ve durdurulur.
Eğer doğum sonrasında rahim kası bu bahsedilen şekilde kasılamaz ise bu damar ağızları açık kalır ve buralardan şiddetli kanamalar meydana gelir. Bu durumda en kısa sürede rahmin kasılıp, kendini toparlaması sağlanmalıdır. Bu durumu erken dönemde saptamak için doğum sonrasında aralıklı bir şekilde rahmin toplu olup olmadığı (kasılı olup olmadığı) anne karnına yapılan el muayenesi ile kontrol edilmelidir. Bir benzetme yapacak olursak, kasılı rahim elimizi alnımıza koyduğumuzda hissettiğimiz gibi, normal tonusunda olan rahim burun ucumuzu elle hissettiğimiz gibi ve kendini salmış kasılı olmayan bir rahim ise yanağımızı ellediğimizde hissettiğimiz gibi olmalıdır. Karından rahmi kontrol ettiğimizde yukarıda değinildiği gibi yumuşak bir rahim söz konusu ise hemen acil müdahale yapılmalıdır.
Atoni Kanamaları
Atoni kanamaları; iri bebek, çoğul gebelik, polihidramnios (bebeğin suyunun çok fazla olması), uzamış ve zor doğumlar, uzun süre doğumu hızlandırıcı suni sancı ilaçlarının kullanılması, çok sayıda doğum yapma öyküsü, plasentanın rahim kasına aşırı yapışma göstermesi, plasenta ve amnion zarı enfeksiyonları, rahim içinde plasenta ya da zar parçası kalması, rahimde myom gibi yer kaplayıcı kitlelerin olması gibi durumlarda daha sık meydana gelir. Bu sayılan riskli durumları taşıyan gebeler doğum sonrası daha titiz bir şekilde takip edilmelidirler.
Elle Rahim Masajı Yapılmalı
Atoni kanamalarında ilk yapılacak yaklaşım karından elle rahim masajıdır. Bu şekilde rahmin toplanması sağlanmaya çalışılır. Bu arada rahmin toplanması için damar yolundan bazı ilaçlar verilir. Bu şekilde rahim hala toplanmıyorsa bimanuel uterin kompresyon denen yöntemle, sağ ele büyük bir tampon alınarak bu vaginadan içeri itilir ve sol elle de rahim iki el arasında sıkıştırılarak toparlanmaya çalışılır. Tüm bu müdahalelere rağmen rahim toparlanmıyorsa, rahim içinde parça kaldığı düşünülüyorsa, bu parçaların temizlenmesi amacıyla kürtaj yapılır.
Hala kanama devam ediyorsa cerrahi teknikler devreye sokulur. Bu arada bazı merkezlerde radyoloji bölümü ile koordineli bir şekilde rahmi besleyen damarlara anjio yapar gibi girilerek, bu damarların tıkanmasını sağlayıcı maddeler enjekte edilerek, damarların tıkanması ve kanamanın kontrol altına alınması denenebilir. Cerrahi teknik olarak rahmi besleyen damarların bağlanması, rahmin sıkıştırılması için özel sütürler atılması ve son olarak da rahmin alınması başvurulacak yöntemlerdir. Bazen bütün bu müdahalelere rağmen maalesef anne kaybı da meydana gelebilmektedir.
Travmatik Kanamalar
Atoni kanamaları dışında, doğum sırasında meydana gelen travmatik kanamalar 2. sık doğum sonrası kanama nedenidir. Özellikle iri bebek doğumları, zor doğumlar, vakum uygulaması gibi müdahaleli doğumlardan sonra doğum kanalında yırtıklar meydana gelebilir. Bazen de hekimlerin doğum sırasında kendilerinin açtığı düz kesiler (epizyotomi) uzayıp büyüyebilirler. Bu problemlerin olup olmadığının anlaşılması için doğum sonrasında doğum kanalı ve rahim ağzı valf denen özel aletlerle kontrol edilir ve bu bölgelerde yaralanma olup olmadığı değerlendirilir. Eğer bir yırtık saptanırsa bu yırtık dikilerek kanama kontrol altına alınır.
Doğum sonrası kanamalarının daha nadir sebepleri ise, kanama pıhtılaşma bozukluklarına bağlı olan kanamalar, rahmin yırtılması ve rahmin eldiven parmağı gibi rahim ağzından dışarı durumlarıdır.