Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı De. Murat Emanetoğlu, gebelikte demir ihtiyacının arttığını ve daha fazla demire ihtiyaç olduğunu söyledi...

Demir, hücrelere oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerindeki protein olan hemoglobinin yapımında gerekli olan bir elementtir. Ayrıca kaslara oksijen temininde yardımcı olan myoglobinin de önemli bir bileşenidir. Bunun yanında bağ dokudaki kollajen ve pek çok enzimin içinde de bulunur. Daha da önemlisi sağlıklı bir bağışıklık sisteminin devamı için demir, vazgeçilmez bir elementtir. Büyüyen bebeğiniz ve plasenta için de ekstradan demir gerekecektir. Çoğu kadın gebelik dönemine, bu ihtiyaçları karşılayacak olan vücudunda, yeterli demir deposu olmadan başlarlar. Özellikle ikinci ve üçüncü üç aylık dönemlerde ihtiyaç çok artar ve sadece yediklerinizle bu ihtiyacınızı karşılamanız çok zor olur.
Gebelikte demir ihtiyacı ne kadardır?
Gebe bir kadına tavsiye edilen günlük demir ihtiyacı 27 mg'dır. Bu miktar gebelik öncesinde ise 18 mg kadardır.
Dışardan demir preparatı almak gerekli midir?
Çoğu uzman bunun iyi bir fikir olduğunu söyler. Gebelik sırasında vücudunuz her ne kadar daha çok demir emilimi yapsa da, sağlıklı ve dengeli beslenseniz bile yediklerinizle yeterli demir alamazsınız. Gebe kadınların günlük alması tavsiye edilen demir miktarı 30 mg kadardır. İlk gebelik kontrolünüzde doktorunuz muhtemelen içinde 30 mg demir olan bir multivitamin verecektir.
En iyi demir kaynakları nelerdir?
Vejetaryen değilseniz, gebeyken demiri alacağınız en iyi kaynak kırmızı et olacaktır. Karaciğer de, yüksek oranda demir içerir ancak A vitamininin miktarı da güvenli oranda olmadığı için gebelik sırasında pek tavsiye edilmez. Et, tavuk ve balıkta bulunan demirin emilimi, baklagiller, sebze ve hububatta bulunan demirden daha fazla olur. Bu yüzden vejetaryen olanların yiyeceklerle demir alması daha zordur. Buna rağmen demir temini için çok fazla miktarda et yemeniz gerektiğini düşünmeyin. Tabağınızdaki yemeğe ekleyeceğiniz bir miktar et veya balık, diğer yiyeceklerdeki demirin de emilimini artıracaktır. Ayrıca C vitamininin yüksek olduğu portakal suyu, çilek ve brokoli gibi gıdalarla birlikte alınması da demir emilimini artıracaktır. Yediklerinizden daha fazla demir alabilmeniz için size birkaç önerimiz olacak. Yemeklerinizi demir tencerede pişirin. Kahve ve çay içmeyin veya yemekler arasında için. Çünkü bunların içinde bulunan fenoller, demir emilimini bozarlar. Kalsiyum da aynı şekilde demir emilimini etkiler. Eğer dışardan kalsiyum tableti veya kalsiyum içeren antiasitler kullanıyorsanız, bunları bir arada kullanmayın.
Hayvansal gıdalarda bulunan demir miktarları
6 pişmiş istiridye: 4,5 mg
100 gr yağsız dana eti: 3,2 mg
100 gr hindi rosto, koyu renkli yerleri: 2,3 mg
100 gr hindi rosto, açık renkli yerleri: 1,6 mg
100 gr fırında tavuk (göğüs): 1,1 mg
100 gr fırında tavuk (koyu renkli yerleri): 1,3 mg
Bitkisel gıdalarda bulunan demir miktarları
Demir katkılı 3/4 kâse hazır gevrekler: 18 mg
1 kâse yulaf ezmesi: 10 mg 1 kâse haşlanmış soya fasulyesi: 8,8 mg
1 kâse haşlanmış mercimek: 6,6 mg
1 kâse haşlanmış kuru fasulye: 5,2 mg
1 kâse haşlanmış barbunya: 3,6 mg
1 kâse haşlanmış ıspanak: 3,2 mg
1 bardak kuru erik suyu: 3 mg
Yarım kâse kuru üzüm: 1,5 mg
Yeterli demir alınmazsa ne olur?
Eğer yeterince demir almazsanız, zamanla depolarınız tükenir. Böylece ihtiyacınız olan kan yapımı için gerekli olan hemoglobin üretilemez ve anemi(kansızlık) ortaya çıkar. Demir eksikliği anemisinde enerjiniz çabuk tükenir ve başka pek çok belirti görülebilir. Vücudunuzun enfeksiyonla savaşması daha zor olur. Ayrıca bu durum gebeliğinizi de etkileyebilir. Birinci ve ikinci üç aylık dönemlerde demir eksikliği anemisi nedeniyle erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma risklerinde artış olur. Gebeliğinizin daha ileriki dönemlerinde ise doğum sırasında çok kanamanız olursa, kan nakline kadar giden sorunlar yaşayabilirsiniz. Bebeğiniz sizin karnınızdayken gerekli demiri sizden alır. Ancak sizde aşırı eksiklik varsa bebeğinizin de deposu doğum anında yeterince dolu olmaz ve ilerleyen dönemlerde onda da kansızlık oluşma riski yüksek olur.
Demir eksikliği anemisi nasıl anlaşılır ve tedavisi nasıl yapılır?
Normal kan tahlilleri yapıldıktan sonra, eğer hiçbir şikâyetiniz yoksa ve kanınız düşük çıkmışsa sizin için şaşırtıcı olabilir. Fakat yorgunluk, halsizlik ve baş dönmesi gibi şikâyetleriniz de olabilir. Her zamankine göre renginiz daha solmuş olabilir. Özellikle tırnak yatakları, alt göz kapaklarının iç kısmı, dudaklarda solukluk olur. Kalp atışları hızlanabilir, çarpıntı hissedilebilir, nefes darlığı, hızlı nefes alıp verme oluşabilir. Dikkatini toplamada zorluk yaşanabilir. Bazen de demir eksikliği anemisinde buz veya kil gibi, gıda dışı maddelere karşı iştah artışı oluşabilir.
Demir eksikliği anemisi tüm dünyada yaygın rastlanan bir durumdur. Ancak gebeyseniz bu risk daha da yüksektir. Bu yüzden de gebe kaldığınızda ilk kontrolünüzde kan tahlilleri hemen yapılır. Eğer tahlillerde anemi çıkarsa günlük almanız gereken 60 ile 120 mg demirden daha fazlasını almanız gerekecektir. Ancak bunu kendiniz değil doktorunuzun tavsiye ettiği şekilde almanız gereklidir. Emilimini artırmak için demir ilaçlarınızı aç karnınıza alın. Hatta portakal suyuyla beraber içerseniz C vitamini ile emilim daha da artacaktır. Fakat sütle beraber içmeyin çünkü kalsiyum, demirin emilimini engeller. Bu arada demir ilaçlarının kutusunda yazan miktarın her zaman elementer yani saf demir miktarı olmadığını unutmayın. Bazılarında demir sülfat gibi bileşikler halindeki miktarını yazdığı için kafanız karışabilir. Örneğin 325 mg demir sülfat 60 mg elementer demir içerir. Önemli bir konu da demir ilaçlarının çocukların ulaşamayacağı yerlere koymanızdır. Her yıl çok sayıda çocuk, demir ilaçlarının aşırı dozundan ölmektedir. Gerçekten de küçük bir çocuk için tek bir yetişkin dozu bile zararlı olabilmektedir.
Fazla demir ilacı almanın yan etkisi var mıdır?
Aşırı miktardaki demir ilaçları, mide ve bağırsak sisteminize zarar verebilir. En sık da kabızlığa yol açar. Kabızlık şikâyeti zaten çoğu gebe kadında var olan bir şikâyettir. Bunun yanında bulantıya ve nadiren de olsa ishale de neden olabilir. Size rahatsızlık veren bir durum varsa bunu doktorunuza anlatın. Eğer aneminiz yoksa içinde daha düşük dozda demir bulunan multivitaminler içebilirsiniz. Aneminiz varsa ve mide problemi yaşamak istemiyorsanız, önce düşük dozda demir alıp, daha sonra yavaş yavaş dozu artırılabilirsiniz. Ya da gün içinde bölünmüş dozlarda demiri alabilirsiniz. Bazı kadınlar yavaş salınımlı demir tabletleri aldıklarında midelerinden daha az şikâyet ederler. Ancak bu şekilde de, demirin emilimi kolay olmayabilir. Aldığınız demir tabletleri midenizi bulandırıyorsa biraz uzanıp, dinlenin. Kabızlıktan şikâyetiniz olursa kuru erik suyu için. Kuru erik suyu, tuvalete çıkmanızı sağlayacaktır. Demir takviyesi kullanırken dışkınız koyulaşabilir veya siyah renkte dışkı yapabilirsiniz. Bu beklenen normal bir yan etkidir, ilaç bırakılınca düzelir.