1 ) AMH testi nedir? Nasıl değerlendirilir?

AMH (anti-müllerian hormon) kadın ve erkek vücudunda ki, glikoprotein yapısında bir maddedir.
Transforming growth β (TGF-β) ailesinin bir üyesi olarak kabul edilir. Birçok özelliği olduğu halde, en önemli özelliği cinsiyet farklılaşmasıdır. İsmini de bu özelliğinden almıştır.

“Anti-müllerian” kelimesinin anlamı: Müller karşıtı demektir. Müller kanalı (paramezonefrik kanal) dişi fetusta tüp, rahim ve vajinanın meydana gelmesine yardımcı olan bir kanaldır. Döllenme ve hamilelik meydana geldikten sonra, erkek fetus oluşursa, testislerden anti-müllerian hormon salgılanarak bu kanalın gelişmesine engel olur. Kısacası erkeklerin anne karnında gelişimi esnasında rahim, yumurtalık ve tüp gibi kadınlık organlarının gelişim göstermemesi bu hormon sayesinde olur. Bu hormon aynı zamanda Müllerian inhibiting substance (MIS) veya Müllerian inhibiting Factor (MIF) olarak da adlandırılır.

AMH anne karnında gelişim gösteren erkek bebeğin gelişimi süresi içerisinde, testis dokusunda bulunan sertoli hücrelerinden salgılanarak, müller kanalının gelişmesine engel olur. Anne karnında gelişen bebeğin dişi olması halinde ise, testis dokusu bulunmadığından dolayı, AMH bu şekilde salgılanamaz ve müller kanalı (rahim, rahim ağzı, tüp, vajinanın üst kısmı) gelişir.

Kadınlarda Anti-müllerian hormonun salgılanması, anne karnında 36. haftada iken yumurtalıklarda granülosa hücrelerinde başlar ve doğum tamamlandıktan sonra da menopoza dönemine girene dek salgılanmaya devam eder. Kadınlarda bulunan AMH düzeyi, erkeklere göre bütün yaşamları süresince daha düşük görülür. Küçük preantral foliküller büyüyerek antral foliküllere dönüşür ve yumurtlama elde edilir. Bu adımlar oluşurken, hızı ve seçiciliği AMH sağlar.

Kadınlarda AMH yumurtalıklarda bulunan foliküller tarafından salgılanır. Foliküller yumurta hücresi taşıyan keseciklerden ibarettir. Küçük foliküller, çapı 6 mm’ye kadar olan primer ve preantral, antral foliküllerin duvarında bulunan granülosa hücreleri tarafından AMH salgılanabilir. Büyük foliküllerde ve atreziye uğrayan foliküllerde AMH üretilmez.

3 ) AMH normal değeri kaç olmalı?

Normalde, kadınlarda antimüllarian hormon normal kan değerinin ne kabul edilmesi gerektiği ile alakalı kesin bir görüş birliği bulunmasa da, genel olarak 1-3 ng/dl arası (bazı araştırmacılara göre 2-4 ng/dl arası) normal olarak kabul edilir. 1 ng/dl altında olan değerler, yumurtalık kapasitesinde azalma olduğunu belirtir.

4 ) AMH testi ne zaman ve nasıl yapılır?

AMH kadın adet ve yumurtlama döngüsü içerisinde ve farklı sikluslar arasında herhangi bir değişiklik göstermez. Kısacası adet döneminin hangi günü tahlil yapılırsa yapılsın, aşağı yukarı aynı değerler sağlanır. Bu sebepten dolayı da, diğer yumurtalık rezerv tahlilleri gibi adetin 3. günü bakılması mecburiyeti yoktur. Adet kanaması bulunan veya bulunmayan her dönemde tahlil yapılabilir. Aynı şekilde yapılacak olan tahlilin aç veya tok karnına yapılması da fark etmez. AMH değeri ölçümü, diğer kan tahlilleri ile aynı şekilde kolda bulunan damarlardan alınan kan ile beraber, oldukça kısa bir süre içerisinde yapılabilmektedir.

AMH’nin müllerian kanal ve bundan gelişen rahim (uterus), rahim ağzı (serviks), tüp (tuba) ve yumurtalık (over) gibi dokuların gelişimini erkeklerde önleyici etkisi bu organlarla ilgili endometriozis, adenomyozis ve bazı kanserlerin tedavisinde ileride kullanılabileceğini düşündürmektedir. Bu konuda araştırmalar yapılmaktadır.

Yapılan bir araştırmada FSH ile ovulasyon indüksiyonu yapılan hastalarda, adet dönemi boyunca AMH değerlerinde azalma olduğu tespit edilmiştir. (Normalde spontan sikluslarda AMH değeri değişmemesine karşın)

Hamileilk ve lohusalık dönemi içerisinde, AMH seviyelerinde ciddi bir farklılık tespit edilmemiştir. Hamile olmayan kadınlarınki değerler ile neredeyse aynıdır. Ancak günümüzde hamileliğin kontrol veya yönetiminde, AMH değerlerinin kullanım alanı bulunmamaktadır.

7 ) Menopoz yaşını tahmin etmede AMH değerinin önemi nedir?
Bu konuda yapılan bir takım araştırmalar sonucunda, bir kadının menopoz dönemine kaç yaşında gireceğini önceden tahmin etme konusunda, genç yaşlarda kontrol edilen AMH değerinin, işe yarar bir fikir verebileceğini göstermiştir.

8 ) Kısırlık, Yumurtalık kapasitesi ve AMH

AMH hormonu, kadınlarda ilk olarak yumurtalık kapasitesinin değerlendirilebilmesi amacı ile kullanılmaktadır. Burada asıl amaç, kadının hamile olabilmesi için hormonal düzeyinin, yumurta meydana getirme fonksiyonunun yeterli olup olmadığının araştırılması veya hamile kalabilmesi için ilaç veya tüp bebek gibi tedavilerin ne oranda başarı sunacağının ön görülmesidir.

AMH’nin yumurtalık kapasitesini belirlenmesinde FSH, E2 (östrojen), İnhibin-B gibi hormonlara göre daha çok güvenilir olduğu kanıtlanmıştır. FSH ile etkileşmesi yok denilecek kadar azdır. AMH değeri, yumurtalıklarda bulunan küçük antral folküllerin sayısı ile orantılı olur. Bu sebepten dolayı da, yumurtalıklar bulunan primordial folikül havuzunu çok iyi bir şekilde yansıtır. Yumurtalık kapasitesini belirlemesi bakımından, AMH ye en yakın yöntem antral folikül sayımı olarak kabul edilmektedir. Yaşın büyümesi ile beraber, primordial folikül sayısı ve AMH değeri git gide azalır, menopoz döneminden sonra ise tespit edilemeyecek değere gelir.

AMH’nin günümüzde diğer hormon testleri ölçümlerine bakıldığı zaman, dezavantajı diğerlerine göre biraz daha pahalı olması ve her hastanede yapılamasının mümkün olmamasıdır. İlerleyen zamanlarda yaygınlaşacağından dolayı, maliyeti düşecektir.

Hastalar tarafından en çok karşılaşılan sorulardan biriside budur. Yumurtalık kapasitesi değerlendirmesi amacı ile kullanılmakta olan diğer hormonlar gibi, AMH de yumurtalıkların kadının yaşının ilerlemesi ve başka etkenler ile de alakalı olarak değişiklik gösteren kapasitesi hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlar. Bu sebepten dolayı da, nasıl hastanın yalını gençleştirmek mümkün değilse, bu tür hormon değerlerinin yükseltilmesi, düzeltilebilmesi de aynı şekilde mümkün değildir. Bu nedenden dolayı hastaların, AMH veya FSH değerlerini düzeltmek amacı ile gereksiz bitkiler, otlar, çaylar, destek kürleri peşinde koşmaması, bunlarla zaman kaybetmemesi gerekir.

Kısırlık tedavisinde vakit çok değerli olarak kabul edilir. Hastanın ömründen geçen aylar yıllar hastanın aleyhine işler. Bu nedenden dolayı da, gereksiz ve zararlı olabilme ihtimali olan tavsiyeler ile daha fazla zaman kaybetmemesi, bunun yerine konunun uzmanı doktorlar tarafından tavsiye edilen tedavi seçeneklerinin uygulanması gerekmektedir.