Erken menopoz nedir?
Bir kadında görülen adet döngüsünün, 35 yaşından daha erken zaman çerisinde kalıcı olarak kesilmesi durumuna, erken menopoz denir. Şuan ki yaşam koşullarında, halk arasında erken menopozun eskiye göre çok fazla görüldüğü iddia edilse dahi, bu iddia net bir şekilde doğru olarak sayılmaz.
Türkiye’de görülen yaklaşık olarak menopoz yaşı 46 dır. 35 yaş ile 50 yaş arasında ki olguları, erken menopoz şeklinde değerlendirmek yanlıştır. Erken menopozun çoğaldığı şeklindeki varsayım, kadınların hamile kalma yaşlarını mesleki, sosyal ve diğer sebeplerden dolayı, erteleme eğiliminin fazlalaştırılmış olmasından kaynaklanmaktadır.
Erken menopoz, en erken kaç yaşında görülür?
Belirtilen ifadeden de anlaşılacağı gibi, erken menopoz olarak kabul edilebilmesi için, adet kanamalarının başlayarak düzenli bir döngü haline gelmiş olması gerekmektedir. Bu yaş ortalaması yaklaşık 13 yaşlarına görülür. Bu yaş sınırı, çeşitli sebeplere göre değişiklik göstererek 17 ile 18 yaşlarına kadar, erken yaşta meydana gelen erken menopoz olgularına rastlanmaktadır.
Erken menopozun sebebi nedir ?
Herhangi bir sebepten dolayı, yumurta hücrelerini hızla bir şekilde yok eden her olay, erken menopoza sebebiyet verebilir.
En çok rastlanan sebepler, aşağıda ki gibidir :
Madde 1 ) Otoimmun hastalıklar
Yumurtalıkların, beklenenden daha kısa zaman içerisinde yok olması ile menopozun ortaya çıkması, en çok otoimmun hastalıkların altında toplanan, bir çeşit hastalığa bağlı bir şekilde meydana gelir. Otoimmun hastalık, hastanın var olan bağışıklık sisteminin, nedeni hala bilinmeyen sebeplerden dolayı, kendi organlarını yabancı doku zannetmesi ve bu organlara saldırıp, onlara zarar vermeye çalışması şeklinde tarif edilebilir. Şayet, yabancı doku şeklinde algılanan organ yumurtalıklar olursa, işte bu otoimmun hastalık türü erken menopozun meydana gelmesine sebep olur.
Madde 2 ) Ameliyat yöntemi ile yumurtalıkların alınması
Herhangi bir hamilelik neticesinde, genç kadının her iki yumurtalığı da alındığında, görülen erken menopoz çeşididir. Bunun yanı sıra, başka jinekolojik ameliyatlarda da nadir olarak (yumurtalıklara kastedilme olmaksızın) yumurtalıklar zarar gördüğü taktirde, aynı şekilde erken menopoz meydana gelmektedir.
Madde 3 ) Kanser tedavileri
Kanser tedavisi yapmak için, radyoterapi (ışın tedavisi) yada kemoterapi (ilaç tedavisi) alan kadınlarda, yumurtalıklar çeşitli zarar görebilir. Bu zararın dolayısı ile de, menopoz ortaya çıkabilir.
Madde 4 ) Aile öyküsü
Menopoza girme yaşını belirleyen ana faktörlerden biri, kadının annesinin menopoza girme yaşıdır. Eğer yakın aile bireylerinden birinin, erken menopoz dönemine girme durumu söz konusu olmuş ise, bu durum kadının erken menopoza girme ihtimalini bariz bir şekilde artırır.
Madde 5 ) Kromozom bozuklukları
Frajil X Sendromu, Turner Sendromu gibi nadir karşılaşılan kromozom bozukluklarında, yumurtalıklar erken yaşta tükenerek yok olabilir. Böyle bir durumda da erken menopoz ortaya çıkmış olur.
Madde 6 ) Yaşam tarzı
Çokça sigara tüketilmesi, menopoza giriş sürecini hızlandırması ile beraber, tıbbi anlamda erken menopoza sebep olması (yani 35 yaşından önce menopoza girilmesi) normal değildir.
Bu duruma benzer şekilde, ruhsal stres de erken menopoza yardımcı bir faktör olmak ile beraber, tek başına erken menopoza sebep olması beklenilen bir faktör değildir.
Madde 7 ) Annenin menopoz yaşının önemi
Doğal dönemde meydana gelen menopoz, kesinlikle genetikten etkilenen bir durumdur. Abla, teyze, kız kardeş ve annenin menopoz dönemine girdiği yaş ne kadar ileri ise, bir kadının da o kadar geç yaşta menopoza gireceği rahatlıkla ifade edilir.
Fakat erken menopoz, doğal süreç içerisinden uzak, yani bir hastalık ve tedavi durumu olduğu taktir de, genetiğinde böyle bir durum ile alakası olmayan bir kadın dahi, erken menopoz ile karşı karşıya kalabilmektedir.
Madde 8 ) Stres
Ani stres ya da uzun bir zaman içerisinde stres altında kalan kadınlarda, erken menopoz görülebilir. Aşırı strese altında kalan kadınlarda, hormonal problemler ile adet düzensizlikleri öncelikle görülebilir. İlk zamanlarda geçici bir durum olan stresin uzun bir süre devam etmesi, depresyon ile kaygı bozukluğuna sebep olmak gibi, ciddi psikiyatrik tabloların meydana gelmesi ile, geri dönüşümsüz menopoz gelişerek ilerlemektedir.
Madde 9 ) Beslenme şekli:
Beslenme bozukluğu olan ve vejeteryan olan kadınlar da, erken menopozgörülme oranı artar.

Neden Menopoz Yaşarız?
Madde 1 ) Kadınlar, yumurtalıklarında milyonlarca fonksiyonu bulunan yumurta ile dünyaya gelirler.
Madde 2 )Yaşamımızda var olan üretken zamanlarımız dahilinde, 400 ile 500 adet arasında yumurtamız, adet gördüğümüz dönemlerde salınır.
Madde 3 ) 35 yaş ile 40 yaşlarına gelindiği zamanlarda ise, yumurtalığımızda kalmış olan yumurtaların miktarı hızlı bir şekilde azalır ve tamamen kesilene kadar adet düzensizliği başlar.
Madde 4 ) Kadın vücudu içerisinde, kadınlık hormonu diye bilinen östrojen hormonları, yumurtalıkların çevresinde olan hücrelerde bulunur. Var olan yumurta miktarı azaldıkça ve daha çok özellik sağlayamadıkça, östrojen hormonunun sayısı da azalmaya başlar. Böyle bir durumda, vücutta bulunan hormonlar hızlı bir şekilde yükselip düşme eğilimi gösterirler.
Erken menopozun durdurulması veya yavaşlatılması mümkün mü?
Çeşitli olgularda, erken menopoz bulguları kendi kendine ortadan kaybolmaktadır. %1 lik orandan daha az durumda meydana gelen bu durumun, hangi bayanlar için geçerli olabileceğini saptamak oldukça zordur. Bu dönemin, şayet altta yatan otoimmun hastalık gibi ikincil bir hastalık ile ilişkisi varsa, bu hastalığın tedavi edilme zamanını yavaşlatabilir yada tamamen durdurabilir. Fakat bir çok durumda belirtilen bu süreç, ilerleyicidir.
Son zamanlarda, DHEA olarak adlandırılan ve anti-aging (yaşlanmayı geciktirici yada geri döndürücü olarak tercüme edilebilir) için kullanılan ilaçlar ile, erken menopoz belirtilerinin bir bölümü geri döndürülebilmektedir. Tedavinin başarılı olabilmesi için en temel faktör, kadının yaşıdır.
35 yaşın altında görülen olgularda, yaş azaldıkça, (kromozom bozukluğu olan kadınların dışında, bu kadınlarda ne yazık ki geri dönüş mümkün olmamaktadır) tedavinin başarı sağlama ihtimali artar. Yaklaşık 60 günlük uygulanan tedavi süresince, başarı sağlanamayan olgularda, tedavinin süresi uzatılabilir. Fakat en fazla sağlanan başarı oranları, tedavinin başladığı ilk 2 ay ile 3 ay arasında elde edilebilmektedir.
Erken menopoz osteoporoz (kemik erimesi) sürcini hızlandırır mı?
Erken yaşlarda meydana gelen menopoz olgularında, (özellikle de otoimmun tipte olanlarda) kendi kendine geri dönüş ya da tedavi uygulaması ile geri dönüş mümkündür. (yukarıda bahsedilen DHEA tedavisi bölümünü inceleyiniz ).
Erkan yaşlarda menopoz dönemine girmiş olmanın meydana getirdiği en önemli dezavantajlardan biri, kemik erimesinin hızlanmasıdır. Bu hususta gerekli olan önlemler alınarak, vücutta var olan kemikleri koruyan tedaviye geçilmesi gerekmektedir.
Ateş basması, vajinada kuruluk, ruhsal gerginlik gibi standart menopoz belirtileri de, bir çok durumda hormon tedavisine olumlu cevap vermektedir.
Yumurta hücrelerinin yok olması ile meydana gelen erken menopoz olgularında, kadının yumurta hücresi kalmadığından dolayı, kendi yumurtaları ile hamilelik oluşması (tüp bebek de dahil) oldukça zordur. Böyle bir durumda, yapılması gereken tek bir şey var o da, donör oosit (başka bir kadının bağışladığı yumurta hücresi) ile meydana gelmiş hamileliktir.
Erken menopoz engellenebilir mi?
Erken menopoz dönemi, genellikle ön görülemeyen bir durumdur. Kadınların hedeflediği kariyer planlarının içerisine çocuk sahibi olmayı da katmaları ve eğer mümkün olursa, 35 yaşına gelene kadar, hedefledikleri çocuk sayısına ulaşabilmeleri tavsiye edilmektedir.
Erken menopoz dönemi nadir rastlanan bir durum olsa dahi, ilerleyen dönemlerde çocuk sahibi olmayı düşünen kişilerin, her yık rutin olarak doktorlarına görünerek, bir takım hormon testleri ile beraber, yumurtalıkların ultrasonografi ile değerlendirmesinden ibaret olan yumurtalık rezervi (doğurganlık) ölçümlerini yaptırmaları gerekmektedir.
Yumurtalık rezervi, bir kadının yumurtalıklarında bulunan, döllenmeye elverişli yumurta hücresinin miktarı hususunda, oldukça iyi fikir veren bir incelemedir. Günümüz içerisinde aynı yıllık smear testi gibi kadınlarımıza bu testi önererek uygulamasını şiddetle tavsiye ediyoruz.
Şuan için günümüzde, yumurtalık rezervini en iyi inceleyen testler, adet döneminin ilk günleri içerisinde uygulanan AMH (anti müllerian hormon) kan miktarı ölçümü, adet döneminin ilk günlerinde vajinal ultrasonografi ile beraber yapılan “antral folikül miktarının ölçümü” incelemesi ve yine aynı şekilde, adet döneminin ilk günlerinde kanda FSH ve Estradiol (E2) adı verilen hormon seviyesi ölçümleridir.
Oosit kriyoprezervasyon (yumurtalık hücresi dondurulması)
Yumurtalık hücresinin dondurulması işleminin uygulanması, ülkemizde şuan için yasal olmadığı için, yurt dışı bağlantılı merkezlerde çok sık uygulanmaktadır. Burada kadın, hala üretken dönem içerisindeyken, yumurtalıklardan minik bir operasyon ile alınan hücreler, dondurularak ilerleyen zaman dönemi için kullanılabilmesini sağlamak adına saklanır. Bu uygulama, çok özel durumlarda kadına uygulanabilen biraz zahmetli ve oldukça pahalı bir işlemdir.