Cumhuriyetin ilk yıllarında önemli bir sanatçılardan Zeynel Abidin tarafından bulunan cümbüş bir saz türüdür. Zeynel Abidin bulduğu bu yeni çalgıyı 1930 yılında ilk olarak Cumhurbaşkanı'na tanıtmıştır. Sesi çok gür olan çalgı herkes tarafından çok beğenilmiş ve eğlence anlamına gelen cümbüş ismi bizzat Atatürk tarafından verilmiştir. Cümbüş çalgısını bulan Zeynel Abidin ise bu ismi sonrasında soyadı olarak almıştır.
Cümbüş, bir başka telli çalgı olan ud ile benzerlik göstermektedir. Bunun dışında, amerikan banjosu ile de benzerlik gösterdiği söylenebilir. Sesi çok oldukça gür çıkar. Özellikle icat edildiği ilk yıllarda elektronik aletler ve mikrofon olmadığından bu özellik oldukça dikkat çekmiştir. Bunun yanı sıra, tamamen Türk çalgısı olması da, o yıllarda yerli mallara ve üretime olan eğilim dolayısıyla son derece dikkat çekici olmuştur. Sap kısmı gövdesinden ayrılabilme özelliğine sahiptir. Bu özelliği sayesinde, telleri değiştirilerek gitar, mandolin gibi çeşitli telli enstrümanlar elde edilebilir. Ayrıca cumhuriyetin ilk yıllarında taşınabilme anlamında da büyük avantaj oluşturmuştur. Kolay taşınabilmesi sayesinde, Anadolu'nun her yerine götürülebilmiş ve çabuk yaygınlaşmıştır.
Günümüzde, çok farklı çeşitlerde cümbüşler üretilmektedir. Normal standart cümbüş, çelikten meydana gelir ve 12 adet tele sahiptir. Bu teller 2'şer 2'şer olmak üzere toplam 6 tanedir. Genellikle perdesizdir. Gövdesi ise yuvarlak şekildedir. İsteğe göre gövdesi metal veya ahşap olabilmektedir. Metal kasa tercih edildiğinde daha gür ve akustik bir ses çıkartır. 10 farklı çeşit cümbüş bulunur. Bunlardan bazıları ise saz cümbüş, tambur cümbüş ve mandolin cümbüştür. Yay ile çalınan cümbüşe ise yaylı cümbüş adı verilmektedir. Yaylı cümbüş, adından anlaşılabileceği gibi cümbüşün yay ile çalınan versiyonudur ve oldukça ünlüdür. Yaylı cümbüş, çalınma şekli itibari ile çelloyu andırır. Cümbüş, hava değişimlerinden çok çabuk etkilenir ve akort bozulması çok sık meydana gelebilir. Ud ile taşıdığı benzerlik dolayısıyla, ud yerine orkestra içinde çalındığı çok sık görülür. Türkiye'de en çok tercih edildiği yöreler ise Şanlıurfa, Elazığ ve Kerkük olarak gösterilebilir.