 |
|
#1
06-04-2016, 10:36 PM
|
|||
|
|||
Harzemsahlar Devleti
Orta Asya'nın batısında Harzem adı verilen bölgede 1097 de kurulup , 1230 da yıkılan bir Türk devleti. Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun toprakları içinde kalan Harizm bölgesi Selçuklu valileri tarafından yönetiliyordu.Bu valilerden Kutbeddin Muhammed Harizmşah Devleti'nin kurucusudur.Daha sonra başa Atsız Harizmşah geçmiş ve Harizm bölgesinde bağımsızlığını ilan etmişti.(1142) Ancak Seşçuklu orduları tarafından yenlince ,tekrar Selçuklu egemenliğini kabul etmek zorunda kaldı.Daah sonra Selçuklu Devleti yıkılınca Aral Gölü'nün güneyindeki bölgeye Harizmşahlar egemen oldular.Atsız'dan sonra başa geçen İl Aslan Harizmşah Devleti'nin ilk bağımsız hükümdarı olmuştur.İl Aslan ve Alaeddin Tökiş Harzemşah zamanında bu devlet en görkemli dönemini yaşadı.Sürekli olarak toprakalrını genişleten Harizmşah Devleti Moğollar la çatıştı ve 1220 yılında yapılan savaşta yenilerek Moğolların egemenliği altına girdi.Bu yıllarda hükümdar olan Muhammed Harzemşah ölünce yerine oğlu Celaleddin Harzemşah geçti.Kuvvetlerini toplayarak yeniden Moğollarla savaşa girişti,ancak o da yenilgiden kurtulamadı.Sonunda Anadolu'ya çekildi.Kısa bir süre sonra da öldürüldü.Onun ölümünden sonra Harzemşahlar Devleti yıkıldı. Anuş-Tegin'in oğlu Kutb-üd-din Muhammed tarafından 1097 de kurulmuş,1231 de Moğol istila akınları dolayısı ile yıkılmıştır. Oğuzlar'ın Beğdili kolundan Anuştigin Garca,köle olarak satıldığı büyük Selçuklu sarayında parlak zeka ve yteneğiyle sivrilidikten sonra Melikşah döneminde (1072-1092) Harizm valiliğine atandı.Ölümü üzerine (1907) yerine geçen büyük oğlu Kutbettin Muhammet otuz yıl Harizm'i başarıyla yönetti.Burada ailesinin etkisini ve gücünü pekiştirdi.Ölümünden sonra valiliğe oğlu Alaettin kızılarslan Atsız getirildi(1127).Sencer ile birlikte birçok sefere katılan Atsız ,daha sonra Cend ve Mangışlak gibi Seyhun ötesi yerlerde ,Sultan'ın iznini almaksızın Fetihlerde bulunarak gücünü iyice artırdı.Karahitaylar la yaptığı Katavan Savaşı'nda Sencere'in ağır bir yenilgiye uğraması sonucu (1141) bağımsızlığını ilan etti ve durumdan yararlanıp Horasan üzerine yürüyerek Selçuklular'ın başkenti Merv'i ele geçirdi.ertesi yılda Nişapur'u aldı.(1142).Ancak Horosan'da egemenliğini yeniden kuran Sencer büyük bir orduyla Harizm üzerine yürüyünce Atsız aman dileyerek Sencer'e bağlılığını bildirdiği gibi Merv'de ele geçirdiği Selçuklu hazinelerini de geri vermek zorunda kaldı.(1144).Horosan'da patlak veren ayaklanmada (1153) Sultan Sencer 'i Oğuzlar'ın elinen kurtarmak için arabuluculuk yaptı.Sencer tutsaklıktan kurtulduktan sonra ona kutlama mektupları göndererek yeniden bağlılığını bildirdi.(1156).Harizmşahlar ancak Sencer öldükten sonra (1157) tam anlamıyla bağımsızlıklarına kavuştular.Babasının ölüü üzerine ilk gerçek Harizmşah olarak tahta çıkan İl Arslan (1157)Nişsapur'u kendisine başkent seçtiktan sonra devletini doğu İran'ın en büyük gücü konumuna getirmek için çalıştı.Önce Tus ,bistam,Pamyan yörelerini ele geçirdi.Ardından Karahitaylar 'a verilen yıllık vergiyi kesti.Karahitaylılar onu cezalandırmak için Harizm üzerine yürüdüler.İl Arslan onları karşılamak için bir ordu hazırlarken nişapur'da öldü.(1172).Bunun üzerine annesi Merke Terken tarafından Nişapur'da Harizmşah ilan edilen İl Arslan'ın küçük oğlu Sultan şah ,Cend valisi olan ağabeyi Alaettin Tekiş'i Harizm'e çağırdı.Ancak bu buyruğa uymayan Tekiş Karahitaylar'a sığınarak onlardan askeri yardım istedi.Bunu fırsat bilen Karahitaylılar ,isteğini yerine getirdiler.Böylece güçlü bir Karahitay ordusuyla Harizm üzerine yürüyen Alaettin Tekiş kardeşiyle üvey annesinin Irak Selçuklular'ına sığınmaları üzerine tahtı ele geçirerek Harizmşah oldu (1172).Saltanatının daha ilk yıllarındaki kardeşi Sultan Şah'ın yanına sığındığı Irak Naibi Melik Ay Aba'nın güçlü Selçuklu ordusuna Subarlı yakınında pusuya düşürerek yok etti ve yakalnan Ay Abay'ı öldürttü.(1174).Bu yenilgi üzerine Sultan Şah ile annesi Melike Terken kaçtılarsada peşlerini bırakmayan Terkiş üvey annesinin sığındığı Dilhistan'ı ele geçirerek onu burada boğdurttu.Kaçmayı başaran Sultan Şah Gurlular'a sığındı.Bu arada babası gibi yıllık vergi vermeyi reddeden Tekiş ,Karahitaylılar'la bozuştu.Bu durumdan yararlanan Sultan Şah ,Karahiaylılarla anlaşarak yönetimine verilen güçlü bir orduyla ağabeyinin üzerine yürüdü.Harizm topraklarını Ceyhun ırmağının suları altında bırakarak düşman ordusunun harekitini güçleştiren ve başkentinde büyük ölçüde savunma tedbirleri alan Tekiş karşısında başarılı olamayacaklarını anlayan Karahitaylılar Sultan Şah'ın komutasında bir miktar asker bırakıp çekilmek zorunda kaldılar.Böylece sultan Şah'a Merv Seras ve Tus şehirleriyle yörelerini içeren küçük bir emirlik kurması için imkan sağladılar.Kimi zaman ağabeyiyle iyi ilişkiler kuran Sultan şah Tekiş'in İran seferine çıkmasını fırsat bilip nişapur üzerine yürüdüyse de (1187) kenti almayı başaramadan Merv 'e döndükten sonra da burada ölünce (1192) ona bağlı beldelerle ordusu ve hazinesi kardeşi Tekiş'in eline geçti.Ardından Halifeyle ittifak kuran Tekiş son Irak Selçuklu hükümdarı Rüknettin Tuğrul lll ü Rey yakınlarında yenip öldürterek bu devleti ortadan kaldırdı.(1194).Daha sonra Acem Irak'ında (hemedan) bir çok Selçuklu kalesini ele geçirdikten sonra kendisini Büyük Selçuklu devletinin mirasçisi sayıp onuruna bastırdığı sikkelerle Sultan unvanını ilan etti.Irak'ı elinden almak isteyen Halife ordusunu yenip İsmaililer'in elinde bulunan bazı kaleleri alıp Harizm'e döndü ve burada öldü.(1200).Babasının yerine geçen Alaettin Muhammet önce Gurlular'la savaşmak zorunda kaldıTekiiş'in ölümünü fırsat bilen Gurular Merv ve Tus'u aldıktan sonra Harizm ordusunu Karasuda yenip Başkent Nişapur'u kuşattılar Alaetin'in yardıma çağırdığı Karahitay ordusunun yetişmesi üzerine Gurlular kuşatmayı kaldırıp çekilince Horasan yeniden Harizmşahlar'ın egemenliği altına girdi.Daha sonra güçlü sultanları Şahabettin Muhammet Gazne de öldürülünce (1206) Gurlular bir çöküş dönemine girdiler.bu fırsartı kaçırmayan Alaettin Harizmşah kısa sürede Heratı aldı ve Belh üzerine yürüyerek bu kenti de ele geçirdi.(1207).Böylece karşılarında güçlü devlet olarak sadece Karahitaylar kaldı.Alaettin Harizmşah bu devleti ele geçirmek üzere başlattığı sefer ardından kesin galip gelerek tüm Maveraünnehir'i egemenliği altına aldı.(1212).Ardından GAzne'yi alarak Gurlular'ı ortadan kaldıran Alaettin Harizmşah (1215) bu bölgenin yönetimini büyük oğlu Celalettin Harizmşah'a bıraktı.Fars ve Azerbaycan atabeylerini denetimi aldığı sırada (1218) Moğol Hakanı Cengiz Han'ın doğuda kazandığı zaferleri duyan ve kendisin Asyanın en güçlü hükmdarı sayan Alaettin Harizmşah ona bir elçi gönderdi.Karşılıklı elçilerle iki ülke arasında bir ticaret anlaşması imzalandı.AncakCengiz'in bir kervanının Otrar'da Vali tarafından yağmalanıp kervancıların öldürülmesi Cengiz Han İnalçık'ın kendisine teslimini ve yağmalanan malların bedelinin tazminini istemesi reddedilince savaş çağrısı ardından 200.000 kişilik çok disiplinli ordusuyla Cengiz Han Maveraünnehirdeki tüm kalleleri ele geçirmeye ve direnenleri topluca katletmeye başladı.Semerkan,Otrar,Kend,Cend,Hokent gibi önmeli kaleler Moğolların eline geçti.Devletabad yakınlarındaki savaşta yenilen ve Cengiz'in eline geçmekte son anda kurtulan Alaettin Abiskun'da sığındığı küçük adada hastalanarak öldü.(1220).Yerine geçen oğlu Cellaettin henüz Moğolların eline geçmemiş olan Harizm'e gitti.Orada tutunamayacağını anlayınca kendisine bağlı küçük bir kuvvetle Horosan'a geçti.Celalettin Moğollarla yaptığı savaşlarda kimi zaman onları yenip kaybettiği toprakları geri aldı kimi zaman da onlara yenildi on yıl kadar süren bu savaşlar ardından Cengiz ordularınca kıstırılıp öldürüldü.(1231).Harizmşahlar devleti ortadan kalktı. Taberistan,Erran,Azerbaycan,Irak ,Maveraüünehir,Kirman,sicistan bölgeleri , Aral kuzeyi düzlüklerinden Bağdat yakınlarına kadar olan bölgeye yayılmıştır.
|
  |
| Seçenekler | Arama |
| Stil | |
Normal
| Forum | Bilgilendirme | Linkler |
|
Powered by vBulletin® Version 3.8.9 Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd. |
Sitemiz bir " paylaşım " sitesidir. Bu yüzden sitemize kayıt olan herkes kontrol edilmeksizin mesaj/konu/resim paylaşabilmektedir. Bu sebepten ötürü, sitemiz üzerinden paylaşılan mesajlar, konular ve resimlerden doğabilecek olan yasal sorumluluklar paylaşan kullanıcıya aittir. |