Kamışlı bir müzik aleti olarak mızıkaya benzeyen melodikanın çalışma mantığı içeriye giren havanın basılı klavye üzerinde kamışı titretmesi ile ses oluşturmasıdır. Genellikle iki ya da üç oktavlık ses genişliği bulunan melodikanın ilk ortaya çıkışı 19. yüzyılda İtalya’da olmasına rağmen modern formlardaki ilk oluşumu 1950’li yıllarda müzik aletlerinin üretimini yapan Hohner firması tarafından gerçekleştirilmiştir. İlk başlarda tasarım ve maliyet sorunları sebebiyle üretimi duran melodika zamanla çeşitli müzik firmalarının üretimiyle de müzik dünyasındaki yerini almıştır.
Öğreniminin kolaylığı sebebiyle özellikle çocukların müzik eğitiminde tercih edilen melodikanın müzik alanında ilk kullanımı 1960’lı yıllarda besteci Steve Reich ve caz müzisyen Jr. Phil Moore tarafından gerçekleşmiştir. Reggae müziğin temsilcilerinden Augustus Pablo 1970’li yıllarda parçalarında sıkça melodikaya yer vermiştir. Ayrıca blues müzikte Paul Oscher melodika ile performanslar sergilemiştir. Bunun yanında melodika folk müzikte ve bağımsız rock müziğinde de oldukça popülerdir.
Hem ağızlıktan üflenerek hem de hava tüpü kullanımıyla yatay olarak çalınabilen melodika, mızıka ve akordiyon arasında bir ses tonuna sahiptir. Genel olarak melodikanın iki ana türü bulunur. İki dize halinde bulunan tuşların bir dizesi sağ el ile C majör notaları basarken diğer dizesi sol el ile diyez ve bemol sesleri verir. Melodikanın ikinci türü ise, piyano ve org benzeri klavyelerden oluşan ve sadece sağ el tarafından kullanılan clavietta melodikalardır.
Melodikalar ses aralıklarına göre dört gruba ayrılır:
Soprano ve alto melodika: Yüksek frekanslı melodikalardır. Genellikle sol el siyah tuşları, sağ el ise beyaz tuşları kullanır. Bazı türleri ise iki el ile aynı anda çalacak şekilde düzenlenmiştir.
Tenor melodika: En çok bilinen ve kullanılan melodika türü olarak soprano ve alto melodikaya göre bir düşük perdeden çalınan melodikadır. Sol el alt kolu tutarken sağ el ile klavye çalınır. Hava tüpü ile bir yüzey üzerine yatay yerleştirilerek her iki el kullanılarak da çalınabilir.
Bas melodika: Daha düşük perdeden çalan tenor türü de bulunan bas melodikalar, az bilinen ve kullanılan bir türdür.
Accordina: Melodika ile aynı mekanizmaya sahip olmasına rağmen notalar klavye yerine akordionun bas düğmelerine benzer tuşlar ile sağlanır.
Vibrandoneon: Genellikle plastik kullanılarak yapılan melodikaların aksine daha sıcak ve zengin bir sese sahip olan ahşap kasaların kullanıldığı bir türdür. Vibrandoneonun geçmişi İtalya'da 1919 yılına kadar uzanır.