Yaramazlık çocuk eğitiminde en istemedik davranışlardan biridir. Çocuğun istendik bir dabranış kazanmasına engel olduğu gibi ailenin enrjisini sömürür ve kimi zaman ebeveynleri çaresiz bırakır. Bu çaresizlikle anne baba şiddete bile başvurabilir ve istemeden çocuklarıı kırabilir, incitebilir.
Peki çocuklar neden yaramazlık yaparlar?
Çocukların neden yaramazlık yaptığını araştıran uzmanlar, bu istenmedik durumun genel hatları ile 3 şekilde ortaya çıktığını gözlemlemişlerdir:
1) Çocuklar sıkıldıkları zaman yaramazlık yaparlar. Çocuklarımızın kas yapıları bizlere oranla çok daha yumuşak olduğu için, bize göre çok daha hareketlilerdir. Kasları geç sertleşir ve sertleşmedikçe yorgunluk hissetmezler. Çocuklarımızın bu bitmek tükenmek bileyen enerjilerinin altında yatan bu biyolojik neden dışında birde onların dünyayı keşf etme meraklarını unutmazsak sanırım çok daha iyi olacak. Merak ve enerjinin bir arada olduğu bu minik afacanları oyalacak her zaman bir şeylerimizin olması yaramazlık davranışını azaltacaktır. Örneğin, oyuncak, kitap, içi kırpıntı dolu bir kutu vs vs. Yani onları oyalacak, yaşlarına uygun etkinlikler bulmalıyız.
2) Çocuklar istenmediklerini düşündüklerinde yaramazlık yaparlar. Kimi zaman bu düşünceye kapılabilirler. Örneğin çok önemli bir konuşmanın arasına daldıkları zaman, -git şurada, dediğimiz çocuk gitmesi gerektiğini bilmez, istenmediğini düşünür. Bu ve bunun gibi durumlar her ailede sıklıkla yaşanabilir. Çocuğumuza bu duyguyu yaşatmaktansa, onunla göz teması kurmak, fiziksel ve dokunsal temas ile konuşmak, çocuğumuzun bizi anlamasına yardımcı olur. Çocuklar herhangi bir sebepten dolayı istenmediğini düşüne bilirler. Bizler yine aynı şekilde davranrak yaramazlık davranışını azaltabiliriz.
3) Çocuklar dikkat çekmek için yaramazlık yapabilirler. Unutmayın onlar ilginin sık sık kendi üzerlerinde olmasını isterler. Bu durum yanlış değil aksine çocuğun doğasının bir parçasıdır. Çocuğa böyle bir durumda bir miktar ilgi göstermeniz, onun ihtiyacına cevap verebilir.
Çocuklarımız yaramazlık yaptıklarında hemen aklımıza acaba şuanda, fiziksel olarak neye ihtiyaç duyuyor, ruhsal olarak neye gereksinim duyuyor soruları gelmelidir. Çünkü çocuklar en çok ihtiyaçlarını dile getiremediklerinde, bu ihtayçalarını nasıl gidermeyi bilmediklerinde yaramazlık yaparlar. Onları kucağımıza aldığımız ik anlarda açıktıklarında, susadıklarında, gazları olduğunda nasıl ağlıyorlarsa, karşılayamadıkları, nasıl karşıyacaklarını bilmedikleri ihtiyaçları karşısında da yaramazlık yaparlar.
Yaramazlık yapan bir çocuğa karşı, anne babalar ceza vermek yerine öncelikle kendileri sakin kalmalı ve çocuğu sakinleştirmelidir. Onunla konuşmalı, empati kurmalı, onu dinlemelidir.
Aileler yaramazlık durumunda genellikle 3 şekilde çocuğa karşılık verirler:
Saldırgan: Çocuğun ihtiyaçlarını anlamadan sanki karşı atak yaparcasına ve gücün verdiği rahatlık ile onu aşağlarlar, fark etmeden rencide ederler veya biraz daha ileri gidip şiddete başvururlar.
Pasif: Çocuğun ihtiyacını göz ardı ederler, yaptığına karşı sessiz kalır ve çocuğun bu davranışını istemeden ve fark etmeden pekiştirirler. Sonra da dönüp ”ne istiyorsa yapıyor niye böyle oldu anlamıyorum” derler.
Güvenilir: Çocukla etkin bir iletişim kurarlar. Empati kurup etkin dinleme ile onun ihtiyaçlarına cevap vermeye çalışırlar. Çocuklarını tanırlar, ihtiyacını ifade etme ve yerine getirme konusunda tutarlı, kararlı bir şekilde çocuğa destek olurlar. Güvenilir ebeveynlar çocuklardan beklediklerini onlara açık ve net bir şekilde ifade edebilirler. Çocuk ile beraber karar alıp, var olan sorunu çözmeye çalışırlar.
Siz hangisisiniz?
Mehmet Murat Altan
Psikolojik Danışman